Μαζί στη ζωή, μαζί στη σκηνή. Στις ερωτήσεις μας, όμως, τους ζητήσαμε να απαντήσουν χώρια και χωρίς να κλέβουν! Ο Γιάννης Μόμτσιος και η Δέσποινα Καλπενίδου, η ψυχή των Redicolo, σε μία εφ’όλης της ύλης συνέντευξη με αφορμή τη νέα θεατρική σεζόν που ξεκίνησε.
Συνέντευξη στη Λία Κεσοπούλου
Redicolo. Ο θίασος με τις μεγααάλες κούκλες. Ποια «μεγααάλη ιδέα» σας εμπνέει για τη δημιουργία των παραστάσεών σας;
Γιάννης: Πιστεύω ότι η βασική ιδέα που εμπνέει κάθε ειλικρινή καλλιτέχνη να είναι δημιουργικός, είναι η ανάγκη έκφρασης. Η ανάγκη δηλαδή να βγάλεις κάτι από μέσα σου, να το δεις να υλοποιείται. «Μέσα μου έχω πράγμα ζορισμένο και βουβό» τραγουδούσε ο Σαββόπουλος. Σε δεύτερη φάση, υπάρχει και η ανάγκη βέβαια να μοιραστείς αυτό το κάτι με τους ανθρώπους, να το κοινωνήσεις. Το μεγαλύτερο αριστούργημα έχει τελικά μικρή αξία αν μείνει στο συρτάρι. Τώρα, αν μέσα από αυτή τη διαδικασία μπορέσουμε κιόλας να περάσουμε κάποιο μήνυμα, να εμπνεύσουμε τον κόσμο και να κάνουμε κάποια διαφορά, τότε… άξιος ο μισθός μας!
Δέσποινα: Το κίνητρο για τη δημιουργία είναι η έκφραση, το μοίρασμα, η επικοινωνία. Το θέατρο είναι ένα σπουδαίο μέσο και το κουκλοθέατρο αποδείχθηκε για μας ακόμα σπουδαιότερο. Τα παιδιά γοητεύονται από τις κούκλες και ειδικότερα από κούκλες σε ανθρώπινο μέγεθος, που ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια τους και παίζουν μαζί τους. Θέλουμε να κερδίσουμε τα παιδιά, να τα βοηθήσουμε να αγαπήσουν το θέατρο, να γνωρίσουν τη μαγεία του, να μπορούν να το απολαμβάνουν. Ονειρευόμαστε έναν κόσμο με ανθρώπους σκεπτόμενους, ευαισθητοποιημένους, έναν κόσμο που μπορεί να καταφέρουν να φτιάξουν τα παιδιά μας.
Με ποια συστατικά είναι φτιαγμένες οι παραστάσεις σας; Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές τους;
Γιάννης: Ένας βασικός άξονας στην προσέγγισή μας στο παιδικό θέατρο είναι ο σεβασμός στον νεαρό θεατή. Τα παιδιά πρέπει να τα αντιμετωπίζεις όχι απλά σαν ολοκληρωμένες προσωπικότητες, αλλά και ως αδυσώπητους θεατρικούς κριτικούς. Αν έβαζα δηλαδή ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραστάσεών μας, θα ήταν η προσπάθεια για μια θεατρική εμπειρία υψηλής ποιότητας, με προσεγμένες όλες τις πτυχές της θεατρικής διαδικασίας, από τις κούκλες, τα κείμενα, τη μουσική, τα σκηνικά, τη δραματουργία, κλπ. Έμφαση στη λεπτομέρεια και συνεχής προσπάθεια για βελτίωση. Κατά τα άλλα, οι τρεις παραστάσεις έχω την αίσθηση ότι είναι τελείως διαφορετικές, τόσο στα τεχνικά όσο και στα στυλιστικά τους χαρακτηριστικά. Μπορεί και οι τρεις να έχουν μεγάλες κούκλες, οι τεχνικές όμως είναι τελείως διαφορετικές. Όσο για το ύφος τους, ο Ρομπέν είναι πιο αλλέγκρος, έχει πιο πολύ δράση και χιούμορ, ο Κύκλος με την Κούκλα είναι πιο λιτός και μπρεχτικός, με αδρές γραμμές, ενώ ο Πινόκιο πιο ποιητικός, πιο λυρικός.
Δέσποινα: Φροντίζουμε κάθε παράστασή μας, από το αρχικό κείμενο μέχρι την τελική παρουσίαση, με σεβασμό στα παιδιά και αγάπη για την τέχνη. Οι μεγάλες μας κούκλες είναι όλες φτιαγμένες από μας, ειδικά για τις παραστάσεις μας. Διασκευάζουμε τα κείμενα, συνθέτουμε τη μουσική, επιμελούμαστε κάθε λεπτομέρεια με κριτήρια την ποιότητα, τη σύγχρονη ματιά και την ουσιαστική ψυχαγωγία και απόλαυση των παιδιών. Οι κουκλοπαίκτες, ορατοί στο κοινό, συμμετέχουν στη δράση ως ηθοποιοί και αφηγητές, αλληλεπιδρούν με τα παιδιά και τα καλούν να συμμετέχουν σε ένα παιχνίδι θεάτρου που στήνεται μπροστά στα μάτια τους και χτίζεται μαζί τους. Παρόλα τα κοινά, οι παραστάσεις μας διαφέρουν αρκετά ως προς το είδος των κουκλών και τις τεχνικές εμψύχωσης τους, το ύφος και την ατμόσφαιρά τους. Ο «Κύκλος με την Κούκλα», η πρώτη μας παράσταση είναι με γιγαντόκουκλες, πιο απλή, τρυφερή και ρομαντική, ο «Ρομπέν», η δεύτερη, είναι με κούκλες σε ανθρώπινο μέγεθος, πιο χιουμοριστική, πιο τρελιάρικη, σε πιο γρήγορους ρυθμούς και μπόλικη δράση, ενώ ο «Πινόκιο», η τελευταία μας παράσταση, είναι με κούκλες και μαριονέτες σε μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από ανθρώπινο, μάσκες μικρές και μεγάλες, με πολύ περισσότερη μουσική, θα έλεγα ότι είναι η πιο άρτια, πιο ατμοσφαιρική και πιο συναισθηματική παράστασή μας.
Κουκλο-θέατρο. Ποια η θέση του μέσα στο παιδικό θέατρο σήμερα; Και ποια η θέση που θα θέλατε να έχει στο μέλλον;
Γιάννης: Η θέση του κουκλοθεάτρου είναι πολύ σημαντική όχι μόνο στο παιδικό θέατρο, αλλά σε όλες τις παραστατικές τέχνες. Η κούκλα γοητεύει τα παιδιά, τα κερδίζει από την πρώτη στιγμή. Είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο. Προσωπικά πάντως, το κουκλοθέατρο στο μέλλον θα ήθελα να ξεφύγει από το παιδικό κοινό και να διεισδύσει περισσότερο στον κόσμο των ενηλίκων. Υπάρχουν εξαιρετικές κουκλοθεατρικές παραστάσεις για ενηλίκους, στο εξωτερικό κυρίως αλλά κάποιες και στην Ελλάδα, που δυστυχώς δεν αγκαλιάζονται από τον κόσμο, παρότι πρόκειται για ολοκληρωμένα, άρτια έργα τέχνης υψηλής αισθητικής και πνευματικότητας. Η ελπίδα μου λοιπόν για το μέλλον είναι να λυθεί αυτή η… «παρεξήγηση»: ότι το κουκλοθέατρο αφορά αποκλειστικά τα παιδιά.
Δέσποινα: Το κουκλοθέατρο στην Ευρώπη αναγνωρίζεται πλέον ως ισότιμη παραστατική τέχνη δίπλα στον αδερφό του, το θέατρο. Στην Ελλάδα δυστυχώς, θεωρείται ακόμα ότι το κουκλοθέατρο αφορά μόνο τα πολύ μικρά παιδιά, λίγοι γνωρίζουν τις σύγχρονες τάσεις του, τις δυνατότητές του και το εύρος του κοινού που μπορεί να αφορά. Τα τελευταία χρόνια όμως, γεννιούνται στη χώρα μας όλο και περισσότεροι θίασοι που υπηρετούν την τέχνη του κουκλοθεάτρου με μεράκι και αγάπη. Νέες παραστάσεις δημιουργούνται, οι κουκλοπαίκτες με τις παραστάσεις τους ταξιδεύουν, γίνονται φεστιβάλ, σιγά σιγά δίνεται η δυνατότητα σε όλο και περισσότερους ανθρώπους να γνωρίσουν τις νέες τάσεις του και να το αγαπήσουν, όπως το αγαπήσαμε και εμείς.
Τρεις μήνες. Τρεις παραστάσεις. Τρία ζητήματα που αγγίζετε μέσα από αυτές. Διαφορετικότητα. Συλλογικότητα. Δικαιοσύνη. Γιατί επιλέξατε να εστιάσετε στις έννοιες αυτές και πώς τις προσεγγίζετε;
Γιάννης: Ο τρόπος που δουλεύουμε ξεκινάει συνήθως από έναν μύθο. Ο μύθος αυτός διασκευάζεται για να αποκτήσει ένα φρέσκο νόημα, που συνήθως δεν υπάρχει στο πρωτότυπο. Έτσι, ο Πινόκιο, αντί για το σκανταλιάρικο παιδί που λέει ψέματα και μπλέκει συνεχώς, γίνεται ένα παιδί που αισθάνεται την περιθωριοποίηση λόγω της διαφορετικότητάς του, μια μαριονέτα σε έναν κόσμο ανθρώπων, που υφίσταται bullying και υποφέρει αρκετά στις προσπάθειές του να ενταχτεί. Ο Ρομπέν παρουσιάζεται χωρίς συντρόφους, πομπώδης, φαφλατάς και φαντασμένος, ένας αντι-ήρωας που τελικά αποτυγχάνει, για να καταδειχθεί τελικά πόσο κοντά πόδια μπορούν να έχουν στις μέρες μας οι ατομικές λύσεις σε συλλογικά προβλήματα. Και ο μύθος του Σολομώντα και του Κύκλου με την Κιμωλία βάζει τα παιδιά να σκεφτούν με φρέσκο μάτι έννοιες τόσο παγιωμένες για τους μεγάλους όπως η ιδιοκτησία, η δικαιοσύνη, κλπ. Είναι πάντα μια ωραία πρόκληση να «πειράζεις» γνωστούς ήρωες για να τους φέρεις στα μέτρα σου, να τους χρησιμοποιείς σαν καμβά για να πεις αυτό που θέλεις.
Δέσποινα: Τα τρία κεντρικά ζητήματα που έχουμε ασχοληθεί στις τρεις παραστάσεις μας, αφορούν έννοιες πολύ σπουδαίες στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Δύσκολες έννοιες, που το θέατρο μπορεί να βοηθήσει να γίνουν πιο προσιτές. Στις παραστάσεις, τα ζητήματα αυτά προκύπτουν μέσα από τις ιστορίες με απλό και κατανοητό τρόπο, και τα παιδιά καλούνται να προβληματιστούν πάνω σε αυτά και να τα σχολιάσουν. Προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε πραγματικά τη σκέψη τους, τα καλούμε να χρησιμοποιήσουν τη λογική τους, να εμπιστευτούν το συναίσθημά τους και τελικά να πουν τη γνώμη τους δυνατά μπροστά σε όλους τους θεατές! Είναι συγκινητική η ανταπόκριση τους, παρασύρονται ακόμα και τα πιο ντροπαλά παιδιά, θέλουν να συμμετέχουν και το διεκδικούν!
Τρεις φράσεις, για την ομάδα ή τις παραστάσεις σας, που σας έχουν συγκινήσει: μία από εκπαιδευτικούς, μία από γονείς, μία από παιδιά. Θα τις μοιραστείτε μαζί μας;
Γιάννης:
Εκπαιδευτικός για τον «Ρομπέν»: «Μπράβο!!! Τόσο ενεργά τα παιδιά μας – τόση χαρά, τόση ενέργεια που… πόνεσαν τ’ αυτιά μας! Αλήθεια πολύ ωραία παράσταση! Αστεία, έξυπνη, κατανοητή και με μήνυμα, έχουμε υλικό για συζήτηση στην τάξη! Ευχαριστούμε Redicolo!!! Και του χρόνου!»
Γονέας για τον «Κύκλο με την Κούκλα»: «Συγχαρητήρια! Σας είδαμε σήμερα και μαμά και γιος δηλώνουμε ενθουσιασμένοι!!! Ο δε μικρός, 4 ετών και ιδιαίτερα ντροπαλό παιδί, σήκωσε το χέρι του και απάντησε στην ερώτηση που κάνατε, τόσο παρασύρθηκε από την παράσταση!!! Περάσαμε τέλεια και θα χαρούμε να σας ξανααπολαύσουμε. Μπράβο σας παιδιά. Είχα καιρό να δω κάτι τόσο αξιόλογο!»
Παιδί για τον «Ρομπέν»: «Κυρίες και Κύριοι, όποιος διαβάσει αυτό που σας γράφω θα εκπλαγεί, φανταστείτε ΡΟΜΠΕΝ των Δασών εναντίον ενός μεγάλου βασιλιά όπως αυτό που είδα σήμερα!»
Δέσποινα:
Εκπαιδευτικός για τον «Πινόκιο»: «Είδαμε σήμερα τον Πινόκιο. Εγώ για 3η φορά!!! Μικροί και μεγάλοι περάσαμε τέλεια… γελάσαμε, συγκινηθήκαμε, δε θα πω ότι παρακολουθήσαμε μία παράσταση με κούκλες… Θα πω πως ζήσαμε μία εμπειρία! Θα μας μείνετε ΑΞΕΧΑΣΤΟΙ!!!»
Γονέας για τον «Κύκλο με την Κούκλα»: «Ευρηματική και πρωτότυπη παρουσίαση «δύσκολων» νοημάτων. Τελικά ο Μπρεχτ μπορεί να γίνει κατανοητός και από παιδιά. Ευχαριστούμε πολύ!»
Παιδί για τον «Πινόκιο»: «Ήταν τέλεια παράσταση, εύχομαι να την έβλεπα κάθε μέρα!»
Ποια σχέση αναπτύσσεται ανάμεσα στις κούκλες και τα παιδιά και πώς συμβάλει στην εμπειρία που βιώνουν μέσα από τις παραστάσεις σας;
Γιάννης: Όπως είπα και πριν, η κούκλα έχει την ικανότητα να κερδίζει τα παιδιά από την πρώτη στιγμή. Πολλοί παιδαγωγοί που δουλεύουν με ΑΜΕΑ χρησιμοποιούν συχνά κούκλες για να ανοίξουν τις διόδους επικοινωνίας σε παιδιά με δυσκολίες. Την κούκλα την ακούν περισσότερο από το δάσκαλο! Στις δικές μας παραστάσεις ιδιαίτερα, το μεγάλο μέγεθος εντυπωσιάζει ακόμη περισσότερο. Επειδή μάλιστα οι παραστάσεις μας είναι και διαδραστικές, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν άμεσα με τις κούκλες, κι αυτό τα ξετρελαίνει!
Δέσποινα: Στις παραστάσεις μας είναι φανερό από την αρχή ότι όλο αυτό που θα παρακολουθήσουν τα παιδιά είναι θέατρο. Οι ηθοποιοί – αφηγητές – κουκλοπαίκτες δημιουργούν με απλά θεατρικά μέσα, ένα παιχνίδι θεάτρου, μέσα στο οποίο οι κούκλες ζωντανεύουν, για να ζήσουν τις περιπέτειες τους και να μοιραστούν με τα παιδιά την ιστορία τους. Τα παιδιά παίζουν ενεργό ρόλο στο παιχνίδι μας, συμμετέχουν, αγωνιούν για την εξέλιξη της ιστορίας, δίνουν λύσεις, λένε τη γνώμη τους, ανεβαίνουν στη σκηνή για να βοηθήσουν τον ήρωα. Δεν είναι παθητικοί θεατές δηλαδή αλλά βιώνουν το παιχνίδι αυτό, όπως όταν παίζουν μεταξύ τους, ως το σπουδαιότερο πράγμα του κόσμου. Αυτό ακριβώς επιδιώκουμε να γίνεται στις παραστάσεις μας, να παίξουν μαζί μας το παιχνίδι του θεάτρου με ήρωες τις μεγάλες κούκλες μας.
Γιάννη και Δέσποινα, ποιες είναι οι αγαπημένες σας κούκλες και γιατί;
Γιάννης: Ε τώρα, είναι σαν να ρωτάς έναν γονιό ποιο παιδί αγαπάει παραπάνω, ή ποιο δάχτυλο θα πονέσει περισσότερο αν το κόψεις! Άσχετα αν κάποιες πράγματι τις θεωρούμε πιο πετυχημένες από άλλες, κάθε κούκλα κουβαλάει ένα συναισθηματικό φορτίο για μας. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, όταν η κάθε μια έχει από πίσω της εκατοντάδες ώρες σκέψης, δουλειάς, φροντίδας; Ίσως υπάρχει ένα δέσιμο περισσότερο με τις κούκλες που παίζει ο καθένας, δεν ξέρω. Επειδή όμως στο στάδιο της κατασκευής και οι δύο τις έχουμε δουλέψει όλες, δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια, αγαπώ όλα τα παιδιά μου εξίσου!
Δέσποινα: Είναι σαν να μας ζητάτε να πούμε ποιο είναι το αγαπημένο μας παιδί! Όλες τις κούκλες μας τις έχουμε φτιάξει από το μηδέν. Φανταστήκαμε τη μορφή τους, τις σχεδιάσαμε, τις πλάσαμε, τις χαϊδέψαμε, ενώσαμε τα μέλη τους, τις ζωγραφήσαμε, τις ντύσαμε, τις είδαμε να μαθαίνουν πως να περπατάνε, να μιλάνε, να χορεύουν, να νιώθουν. Η διαδικασία δημιουργίας μίας κούκλας που ζωντανεύει επι σκηνής και μοιράζεται την ιστορία της είναι τόσο έντονη για μας, που πραγματικά δεν είναι υπερβολή να λέμε ότι τις αγαπάμε σαν παιδιά μας. Όταν τις βγάζουμε από τις θήκες τους για να παίξουν, πολλές φορές τους μιλάμε και τις χαϊδεύουμε, τόσο τρελοί είμαστε εμείς οι κουκλοπαίκτες!
Ένα κουκλοθεατρικό όνειρο που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί μέσα στην επόμενη χρονιά.
Γιάννης: Το Ρεντίκολο είναι έγκυος με δίδυμα! Αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα σκαριά δύο καινούριες παραστάσεις, η καινούρια παιδική και μια για ενηλίκους, με μαριονέτες, που θα κινηθεί μάλλον κυρίως σε φεστιβάλ. Είναι βέβαια νωρίς για όλα αυτά, και ακόμα είμαστε στο στάδιο θεωρητικών κυρίως αναζητήσεων, αλλά η επόμενη χρονιά ελπίζουμε να μας βρει να παρουσιάζουμε τα καινούρια μας έργα στα παιδιά και σε όλους τους ανθρώπους που αγαπούν και εκτιμούν τη δουλειά μας.
Δέσποινα: Έχουμε δύο κουκλοθεατρικά όνειρα για την επόμενη χρονιά, να βρούμε το χρόνο να ολοκληρώσουμε τις νέες μας παραστάσεις: μία παράσταση δρόμου με μαριονέτες που ξεκινήσαμε να δουλεύουμε το καλοκαίρι και θέλουμε να είναι έτοιμη για την γιορτή που διοργανώνουμε για την Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθεάτρου τον Μάρτιο, και την επόμενη μας παραγωγή για σχολεία που επίσης έχουμε ξεκινήσει να δουλεύουμε και ευελπιστούμε να παρουσιαστεί του χρόνου τον Σεπτέμβριο.
Οι παραστάσεις των Redicolo στο Θέατρο Σοφούλη:
«Ρομπέν των Δασών, η αληθινή ιστορία», Σάββατα 19 & 26 Οκτωβρίου στις 17:00
«Ο κύκλος με την κούκλα», Σάββατα 9, 16 & 23 Νοεμβρίου στις 18:00
Οι ομπρέλες του Ζογγολόπουλου, μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα*
Πριν τη μπόρα*
