Απόσπασμα από το βιβλίο 1 της σειράς “Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα: Η μαγεία να είσαι γονιός”

Συγγραφέας: Hedvig Montgomery | Πρόλογος – Επιστημονική Επιμέλεια: Χριστίνα Ρασιδάκη | Μετάφραση: Δέσπω Παπαγρηγοράκη | Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Τι είναι οικογένεια;

Η οικογένεια έχει πολλές μορφές και νομίζω πως έχω δει τις περισσότερες. Κάποιες φορές είναι μαμά, μπαμπάς, παιδί. Άλλες φορές χτίζεται γύρω από αυτόν που έχει μείνει από ένα διαζύγιο, με νέους συντρόφους και σύνθεση ομάδας. Μπορεί να είναι δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες, ένας γονιός ή παππούδες που έχουν αναλάβει το παιδί. Μπορεί να είναι ένα παιδί που έχετε υιοθετήσει, ένα που σχεδιάσατε να αποκτήσετε ή ένα που έφερε απρόσμενα ο πελαργός. Δεν έχει τόση σημασία αν είστε δύο ή δεκαοκτώ στην οικογένεια – τώρα βρίσκεστε όλοι στο ίδιο σκάφος, πρέπει να στηρίζεστε ο ένας στον άλλο, να βοηθάτε ο ένας τον άλλον και να είστε πάντα εκεί ο ένας για τον άλλον.

Ξεκινώντας να μετράει κανείς τι λείπει σε μια οικογένεια, συχνά χάνει αυτό που υπάρχει. Το αν η οικογένεια είναι μεγάλη ή μικρή δε σημαίνει πολλά για ένα παιδί, εφόσον υπάρχει ένας ενήλικας που του προσφέρει όσα έχει ανάγκη. Και δεν έχει σημασία αν αυτός ο ενήλικας είναι άντρας ή γυναίκα. Αν είστε μόνοι σας, έχετε μεγαλύτερη ευθύνη, όμως τίποτα δεν προδικάζει πως δε θα πετύχετε. Συγχρόνως είναι σημαντικό για όλους να χρησιμοποιούν την ευρύτερη οικογένεια, να προσεγγίζουν φίλους και γνωστούς και να τους κάνουν κομμάτι της καθημερινότητας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη την αλληλεπίδραση με περισσότερους ανθρώπους, ώστε να ανακαλύψουν πως υπάρχουν διάφοροι τρόποι να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ζωής.

Είμαι σίγουρη πως δεν έχει καμία σημασία η μορφή της οικογένειάς σας. Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να τη φροντίζετε με τον καλύτερο τρόπο.

Υπερβολική προστασία;

Όταν η μαία έβαλε το πρώτο μου παιδί στην αγκαλιά μου, δεν ήταν παρά ένα τρεμάμενο μπογαλάκι που με κοίταζε ερευνητικά, άγνωστο και οικείο συγχρόνως. Θυμάμαι ακόμη τα παράξενα συναισθήματα εκείνων των πρώτων ωρών στο νοσοκομείο, όταν τον κράτησα στα χέρια μου, πώς όλα όσα είχαν γίνει μέχρι τότε συνοψίστηκαν σε εκείνη ακριβώς τη στιγμή. Θυμάμαι να τον κοιτάζω και να ψιθυρίζω: «Θα σε προστατεύω από κάθε κακό. Πάντα». Ακούγεται κοινότοπο όταν το σκέφτομαι σήμερα, όμως εκείνη τη στιγμή εκεί δεν υπήρχε τίποτα πιο κατάλληλο να πω.

Με τον καιρό κατάλαβα πως αυτό που είπα τότε δεν ήταν σωστό. Γιατί είναι αδύνατο να προστατέψεις κάποιον από κάθε κακό και δεν πρέπει να είναι αυτός ο σκοπός σου. Μεγαλώνοντας τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν αναποδιές, θα έχουν αποτυχίες στο σχολείο, καβγάδες με τους συμπαίκτες τους στην αθλητική ομάδα, θα ερωτευτούν και θα ραγίσει η καρδιά τους – όλα αυτά είναι μέσα στη ζωή.

Από τη στιγμή που ένα παιδί γεννιέται, η προστασία του γίνεται το άγχος των γονιών του. Ισορροπημένοι κατά τα άλλα μαμάδες και μπαμπάδες αρχίζουν να βλέπουν κινδύνους σε κάθε τουβλάκι του Lego, σε κάθε ενήλικα που κοιτάει το παιδί τους λοξά, σε κάθε δέντρο με ψηλά κλαδιά στο οποίο το παιδί θα μπορούσε να σκαρφαλώσει. Ξαφνικά ο κόσμος γεμίζει κινδύνους και εμπόδια.

Βέβαια, πρόκειται για κάτι εντελώς φυσιολογικό. Η ασφάλεια του παιδιού σας είναι υψίστης σημασίας. Το πρόβλημα είναι ότι στις μέρες μας έχουμε τόσο πολλούς τρόπους να προστατέψουμε τα παιδιά μας, που φτάνουμε στην υπερβολή.

Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους δεν πρέπει να υπερβάλουμε με την προστασία: Ο πρώτος είναι ότι τα παιδιά χρειάζονται τις προκλήσεις. Η εξέλιξή τους εξαρτάται απολύτως από τη δυνατότητα να ανοίξουν τα φτερά τους, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους, να πετύχουν τους στόχους τους και να νιώσουν πως αξίζουν και τα καταφέρνουν. Κάθε φορά που κάνετε για το παιδί σας κάτι το οποίο θα μπορούσε να είχε κάνει μόνο του, δεν του προσφέρετε παρά κακή υπηρεσία. Ο δεύτερος λόγος που δεν πρέπει να είστε υπερπροστατευτικοί είναι επειδή όλα καταλήγουν να στρέφονται γύρω από το παιδί. Είναι πολύ κουραστικό για ένα παιδί να νιώθει πως είναι μέλος μιας οικογένειας όπου όλα γίνονται για αυτό. Η οικογενειακή ζωή έχει να κάνει με ισορροπία, έχει να κάνει με κάθε μέλος της οικογένειας ξεχωριστά, που σημαίνει ότι δεν πρέπει να στρέφουμε διαρκώς τα φώτα πάνω στο παιδί.

Κάθε παιδί είναι μόνο ο εαυτός του

Κάτι άλλο που θα ήθελα να σας θυμίσω πριν συνεχίσουμε είναι πως δεν αποφασίζετε εσείς τι παιδί έχετε. Οι γονείς είναι διαφορετικοί. Για μερικούς είναι σημαντικό τα παιδιά να είναι ευγενικά και αξιαγάπητα, ενώ άλλοι προτιμούν να τρώνε όλα τα φαγητά ή να αγαπούν τα σπορ ή τη μουσική. Κάποιοι θέλουν ανεξάρτητα νήπια, άφοβα και κοινωνικά, ενώ πολλοί εκτιμούν τη συστολή και τη μετριοφροσύνη. Όλα αυτά είναι αποδεκτά – χρειαζόμαστε όλους τους τύπους παιδιών και όλους τους τύπους ανθρώπων, ωστόσο μην ξεχνάτε πως κάθε παιδί είναι ο εαυτός του. Καθένα είναι ένα ξεχωριστό άτομο.

Ακόμα κι αν είστε από τους γονείς που θέλουν το παιδί τους να τρώει τα πάντα, μπορεί αυτό να είναι εξαιρετικά εκλεκτικό και να μη δοκιμάζει νέες γεύσεις. Η σκληρή αλήθεια είναι πως δεν εξαρτάται από εσάς. Ίσως θα προτιμούσατε το παιδί σας να είναι κοινωνικό και θαρραλέο, όμως εκείνο είναι ντροπαλό και εσωστρεφές. Άνθρωποι που αγαπούν την τέχνη ίσως έχουν παιδιά που μισούν τα μουσεία, ενώ παιδιά ποδοσφαιρόφιλων μπορεί να αδιαφορούν παντελώς για μια καλή πάσα. Τίποτα δεν έχει σχέση με αυτά που έχετε εσείς στο μυαλό σας. Το παιδί σας είναι διαφορετικό από εσάς και πρέπει να το δεχτείτε. Τι του αρέσει και τι το κάνει να γελάει; Δείξτε κάθε μέρα πως γνωρίζετε το παιδί σας, μιλώντας του για κάτι που το ενδιαφέρει και το ενθουσιάζει. Δείτε αυτό και όχι ό,τι έχετε εσείς στο μυαλό σας.

Ανεξάρτητα από το είδος του παιδιού που έχετε, μπορώ να σας εγγυηθώ πως τα πρώτα είκοσι χρόνια θα είναι γεμάτα απρόσμενες εμπειρίες. Εγώ δεν είχα καμία σχέση με τα σπορ, όμως ο γιος μου έμαθε να λέει «χόκεϊ στον πάγο» πριν καν αρχίσει να περπατάει. Ήταν η πρώτη υπενθύμιση μέσα σε πολλές πως είναι ο δικός του ξεχωριστός εαυτός, με τα δικά του ενδιαφέροντα και τις δικές του χαρές. Και είναι έτσι μέχρι σήμερα.

Κάθε παιδί είναι ο εαυτός του και κανένας άλλος.

Και μαζί θα είστε μια οικογένεια.

Ο δεσμός

Η εξέλιξη του παιδιού εξαρτάται απολύτως από την καλή σχέση που θα έχει με τους πιο κοντινούς του ανθρώπους, καθώς και από το αίσθημα πως ανήκει κάπου. Το αίσθημα του εμείς. Τα παιδιά εξελίσσονται όταν είναι μαζί με τους γονείς – και το αντίθετο. Ο δεσμός που θα σφυρηλατήσετε ανάμεσα σε εσάς και το παιδί σας θα εξαρτηθεί από το πώς είστε μέσα στην οικογένεια, από την ατμόσφαιρα που δημιουργείτε στο σπίτι και από το πώς σχετίζεστε με το παιδί σας, τις καλές αλλά και τις κακές μέρες.

Αυτή η σχέση θα του δώσει την αυτοεκτίμηση που χρειάζεται και το αίσθημα της ασφάλειας. Θα το διδάξει να αγαπάει τον εαυτό του, ενώ αργά και σταθερά θα χτίσει γερά θεμέλια μέσα του.

Πώς λοιπόν θα δημιουργήσετε έναν τέτοιον δεσμό;

Υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία που πρέπει να μπουν στη θέση τους.

Δημιουργήστε μια γερή βάση

Τα παιδιά έχουν ανάγκη από ενήλικες που τα εμπιστεύονται, τα αγκαλιάζουν και ακούν τα μικρά και μεγάλα προβλήματά τους. Από μωρά ακόμα πρέπει να βιώνουν την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια, που τα κάνει να σκέφτονται: «Είμαι καλά εδώ» και «Εδώ θέλω να είμαι». Ο σκοπός είναι να νιώσουν πως είστε οι καλύτεροι απ’ όλους, πως κοντά σας υπάρχει ασφάλεια και πως, ό,τι κι αν συμβεί, μπορούν να στραφούν σε εσάς – εσείς πάντα θα τα καταλαβαίνετε. Αν έχουν μια ασφαλή βάση, απ’ όπου θα ξεκινήσουν για να εξερευνήσουν τον κόσμο, θα αντιμετωπίσουν με θάρρος το ταξίδι της ζωής, αφού θα ξέρουν πάντα πού θα βρουν παρηγοριά και υποστήριξη. Όταν νιώθουν αυτή τη βάση σταθερή, έχουν μεγαλύτερη σιγουριά πως, ό,τι κι αν συμβεί, τα πράγματα θα πάνε καλά και πως πάντα θα τα βγάζουν πέρα.

Αν, για παράδειγμα, το παιδί σας χτυπήσει ή πονέσει, δεν πρέπει να έχει καμιά αμφιβολία πως μπορεί να έρθει σε εσάς για παρηγοριά. Και αν δεν είναι σίγουρο κατά πόσο κάτι είναι ή δεν είναι καλό, εσείς θα του δώσετε τη σωστή απάντηση με τη συμπεριφορά σας. Αν είστε σταθεροί και με συνεπείς αντιδράσεις, θα έρχεται κοντά σας κάθε φορά που νιώθει πως η ασφάλειά του απειλείται. Άνετα θα φύγει για να παίξει με άλλα παιδιά ξέροντας πως μπορεί να γυρίσει σε εσάς όταν κάτι στο παιχνίδι πάει στραβά. Εύκολα θα πάει να εξερευνήσει τον κήπο ξέροντας ότι μπορεί να τρέξει κοντά σας όταν τρομάξει από κάποιον θόρυβο, ένα μεγάλο έντομο ή οτιδήποτε. Τα παιδιά χρειάζονται ένα καταφύγιο, γι’ αυτό πρέπει να φροντίσετε με τη συμπεριφορά σας να τους το προσφέρετε. Αυτό σημαίνει επίσης ότι, αν το παιδί σας τρομάξει, όταν για παράδειγμα βρεθεί πολύ κοντά σε δρόμο με μεγάλη κυκλοφορία και στραφεί σε εσάς, πρέπει να μην το μαλώσετε περισσότερο απ’ όσο είναι απαραίτητο. Δείξτε του πως είστε εκεί, πείτε του πως τα αυτοκίνητα μπορεί να γίνουν επικίνδυνα, αλλά μην το κάνετε να φοβηθεί περισσότερο. Μπορεί να χάσετε την ψυχραιμία σας, ίσως επειδή κι εσείς έχετε τρομάξει, όμως αυτό δε θα βοηθήσει το παιδί να σας βλέπει σαν το ασφαλές του καταφύγιο.

Αν το παιδί σάς θεωρεί μια ασφαλή βάση στην οποία θα μπορεί πάντα να επιστρέφει, αυτό θα το βοηθήσει μέχρι τη μέρα που θα φύγει από το σπίτι και θα ανοίξει τα δικά του φτερά. Αντίθετα, αν σας αμφισβητεί, δε θα σας αφήσει να το βοηθήσετε όταν θα το έχει πραγματικά ανάγκη.

Γίνετε ομάδα

Όπως όλοι οι άνθρωποι θέλουν να ανήκουν κάπου, έτσι και τα παιδιά έχουν την ανάγκη να νιώθουν πως είναι μέλη μιας ομάδας. Αυτός είναι ο λόγος που οι ρουτίνες, οι μικρές τελετουργίες και οι κοινοί στόχοι έχουν τόσο μεγάλη σημασία. Άσχετα από το αν η δική σας ομάδα είναι μια οικογένεια με δύο ή επτά μέλη, πρέπει να υπάρχουν πράγματα που είναι μόνο δικά σας: συγκεκριμένες ώρες γευμάτων, σειρές της τηλεόρασης, αστεία που μοιράζεστε, το σουβλάκι του Σαββάτου και οι βραδιές με επιτραπέζια παιχνίδια.

Δείξτε πως το παιδί ανήκει στην ομάδα φροντίζοντας να υπάρχουν σε κάθε δωμάτιο αντικείμενα που του αρέσουν και μπορεί να αλληλεπιδράσει με αυτά, και πως οι καθημερινές και οι σχόλες περιέχουν δραστηριότητες που προσφέρουν απασχόληση και απόλαυση σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Προσαρμόστε την οικογενειακή ζωή σύμφωνα με τις ανάγκες και την ηλικία όλων. Αν τα παιδιά νιώσουν άνετα μέσα στην ομάδα, θα αναπτύξουν το αίσθημα της κοινωνικής ασφάλειας και θα το έχουν ως εφόδιο όταν φύγουν από το σπίτι και βγουν στον κόσμο.

Δώστε στο παιδί επιβεβαίωση

Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν πως τα συναισθήματά τους γίνονται κατανοητά και επιβεβαιώνονται και πως θα έχουν συμπαράσταση για να χειριστούν όλα τα δυνατά και άγνωστα συναισθήματα που δεν είναι ακόμη σε θέση να καταλάβουν. Αυτή η υποστήριξη είναι σημαντική γιατί τα βοηθάει να σχετιστούν με το άμεσο περιβάλλον τους, αλλά και με όλους τους ανθρώπους που θα συναντήσουν αργότερα στη ζωή τους. Πρέπει να μάθουν να κάνουν λόγια αυτό που συμβαίνει μέσα τους και γύρω τους. Αυτό ισχύει όταν είναι στον παιδικό σταθμό και συνεχίζει να ισχύει και στα εφηβικά τους χρόνια.

Όταν το τετράχρονό σας κατεβάζει μούτρα και γκρινιάζει, επειδή πρέπει να φορέσει τα μποτάκια του το πρωί και να φύγει για τον παιδικό σταθμό, πρέπει να ξέρετε πως δεν πρόκειται για προσωπική επίθεση εναντίον σας. Πιθανόν είχε ελπίσει σε κάτι άλλο – όπως να μείνει σπίτι λίγο ακόμα ή να φορέσει κάποια άλλα παπούτσια. Ποιος ξέρει; Καλύτερα να πείτε: «Έχεις θυμώσει για τα μποτάκια σου;». Δώστε του την επιβεβαίωση που χρειάζεται πριν επιβάλετε τη λύση, λέγοντας πως το καταλαβαίνετε, αλλά πρέπει να φορέσει τα μποτάκια, ή πάρτε τα μαζί για να τα φορέσει στη σκάλα ή βρείτε κάποια άλλη εναλλακτική λύση. Το παιδί έχει ανάγκη να το καταλάβετε, για να καταλάβει κι εκείνο – και τότε θα μπορείτε πολύ πιο εύκολα να διαχειριστείτε τη συμπεριφορά του.

Αχ, όχι, τα έχω κάνει όλα λάθος!

Πολλοί από τους γονείς που συναντάω στη δουλειά μου αισθάνονται πως δεν έκαναν την αρχή στη ζωή του παιδιού τους με τον τρόπο που θα ήθελαν. Ίσως νιώθουν πως κάπου παρέκκλιναν από τους στόχους τους ή ότι ξαφνικά βρίσκονται μ’ ένα παιδί που έχει μεγαλώσει, δεν το καταλαβαίνουν και δεν μπορούν να το προσεγγίσουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα έλεγα πως υπάρχει δρόμος επιστροφής.

Η διαπαιδαγώγηση είναι μακρόχρονη διαδικασία και πάντα έχετε χρόνο να γίνετε καλύτεροι γονείς, πάντα έχετε χρόνο να αποκαταστήσετε τον δεσμό μεταξύ σας και να δώσετε στο παιδί την ασφάλεια που χρειάζεται. Η καινούρια αρχή θα γίνει τη στιγμή που αλλάζετε τη συμπεριφορά σας ως γονείς, που παραδέχεστε μπροστά στο παιδί σας πως θυμώνατε πολύ, ήσασταν απόμακροι ή ό,τι άλλο αρνητικό συναίσθημα είχατε, και πως τώρα θα προσπαθήσετε να γίνετε καλύτεροι.

Είναι απαιτητική δουλειά, όμως σας υπόσχομαι πως αξίζει τον κόπο.

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Μια εγκυκλοπαίδεια της παιδικής ηλικίας που αποτελείται από πέντε τόμους.

ΒΙΒΛΙΟ 1: Η μαγεία να είσαι γονιός

Πώς θα μεγαλώσετε ανεξάρτητους και ευτυχισμένους ανθρώπους που θα μπορούν να ενσωματωθούν αρμονικά στην κοινωνία; Τι είναι αυτό που χτίζει την αυτοπεποίθηση και την ασφάλεια; Πώς θα χειριστείτε τα πρωταρχικά συναισθήματα του παιδιού που αναπόφευκτα θα στραφούν εναντίον σας;

Αυτό το εικονογραφημένο βιβλίο είναι ένας οδηγός για τις μέρες των διαφορών, µια πρόκληση να τολμήσετε να κοιτάξετε τα δικά σας παιδικά χρόνια. Θα σας δείξει πώς να αποφεύγετε να χάνετε την ψυχραιμία σας και τι να κάνετε όταν γύρω σας επικρατεί ένα χάος. Όμως πάνω απ’ όλα θα σας δείξει πώς να δημιουργήσετε και να διατηρήσετε τον δεσμό ανάμεσα σε εσάς και το παιδί σας.

Καρπός δεκαετιών έρευνας και πρακτικής εμπειρίας της καταξιωμένης ψυχολόγου και οικογενειακής συμβούλου Hedvig Montgomery, το πρώτο βιβλίο της πεντάτομης σειράς εξετάζει τον γονεϊκό ρόλο σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού, εστιάζοντας στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γονείς και τις στρατηγικές που μπορούν να υιοθετήσουν ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τη συμπεριφορά του παιδιού τους. Γιατί «οι καλοί γονείς δε γεννιούνται, όμως οι περισσότεροι μπορούν να γίνουν καλοί και, σίγουρα, όλοι μπορούν να γίνουν καλύτεροι».

ΒΙΒΛΙΟ 2: Η εποχή των θαυμάτων (0-2)

Τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού σας αρχίζετε τη δουλειά για να μπορέσει αυτός ο καινούριος άνθρωπος να ανοίξει τα δικά του φτερά. Τώρα πρέπει να βρείτε τον τρόπο, να φτιάξετε µια οικογένεια στην οποία όλοι θα περνάτε καλά μαζί, ένα μέρος όπου το παιδί σας θα νιώθει πως το προσέχουν και θα μάθει ότι πάντα μπορεί να προσφεύγει σε αυτό – µια εστία. Τώρα καλλιεργείτε το αίσθημα ασφάλειας και την αυτοπεποίθησή του, δημιουργείτε τον συναισθηματικό δεσμό μεταξύ σας. Τώρα αρχίζουν όλα.

Στο δεύτερο βιβλίο της πεντάτοµης εικονογραφημένης σειράς η καταξιωμένη ψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος Hedvig Montgomery, καθοδηγεί τους γονείς µε πολλές πρακτικές συμβουλές για τους πρώτους 24 γλυκούς αλλά και θυελλώδεις μήνες της ζωής του παιδιού. Απαντά σε καθημερινά ερωτήματα των γονιών για τον θηλασμό, τον ύπνο, την ομιλία, την προσαρμογή στον βρεφονηπιακό σταθμό.

Το 3^ο βιβλίο της σειράς με τίτλο Μαθαίνω τον κόσμο παίζοντας αναμένεται να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο.

Διεθνές Μπεστ Σέλερ – Μεταφράζεται σε 23 γλώσσες

Μετάφραση από τα νορβηγικά: Δέσπω Παπαγρηγοράκη

Πρόλογος – Επιστημονική επιμέλεια: Χριστίνα Ρασιδάκη

H Hedvig Montgomery (Όσλο, 1968) είναι ψυχολόγος με ειδίκευση και πολύχρονη εμπειρία στην οικογενειακή συμβουλευτική, τη θεραπεία ζεύγους και την ψυχολογική υποστήριξη παιδιών και εφήβων. Μεταξύ άλλων παραδίδει σεμινάρια στο νορβηγικό παράρτημα του Famlab, του διεθνούς οργανισμού που στηρίζει και επιμορφώνει γονείς και κηδεμόνες. Η σειρά βιβλίων της Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα γνωρίζει μεγάλη επιτυχία διεθνώς και μεταφράζεται σε 23 γλώσσες.

Η Χριστίνα Ρασιδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα. Έγινε ψυχοθεραπεύτρια, έγινε σύμβουλος γονέων και εκπαιδευτικών, και τέλος έγραψε βιβλία για μεγάλους, όπως το Σχολικός εκφοβισμός – BULLYING: Αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας, τρόποι αντιμετώπισης και το υπό έκδοση 3Step: Αποτελεσματική επικοινωνία με παιδιά, και βιβλία για μικρούς, όπως το Ξέρω να λέω ΟΧΙ και το Σχολείο και εξετάσεις: Σε πρώτο πλάνο, όλα απ’ τις εκδόσεις Πατάκη. Ο Σέργιος ο ρινόκερος είναι το πρώτο της βιβλίο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Έγραψαν για το βιβλίο:

Στις σελίδες αυτού του βιβλίου δε θα βρείτε στεγανά. Θα ανακαλύψετε μέσα από τα παραδείγματα και τις προτάσεις ένα πεδίο για διερεύνηση που θα σας βοηθήσει να οικοδομήσετε τη δική σας μοναδική σχέση µε το παιδί σας και τη δική σας μοναδική οικογένεια από τις πρώτες στιγμές της ζωής του.