Συνέντευξη στην Ιωάννα Σεραφειμίδου
Η Εύη Παπαβέργου είναι υπεύθυνη εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στο Momus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (πρώην Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) από το 2007 μέχρι και σήμερα. Έχει σπουδάσει στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης στα Γιάννενα και συνέχισε με ένα μεταπτυχιακό στο Έσσεξ της Αγγλίας, με τίτλο Gallery Studies & Critical Curating for the 21st Century.
Η συνάντηση μαζί της αλλά και η συνεργασία μας με το Momus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (πρώην Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης), στα πλαίσια της δράσης μας “Η Οικογένεια στο Μουσείο” (2014) ήταν μια υπέροχη εμπειρία και άνοιξε για εμάς μια πόρτα στον μαγικό κόσμο της τέχνης.
Η συζήτηση μαζί της μας αποδεικνύει πως τα μουσεία είναι ανοιχτά και φιλικά προς μικρούς και μεγάλους και πως δεν έχουμε παρά να τολμήσουμε περισσότερες επισκέψεις σε αυτά!
Αρχικά θα ήθελα να μας πεις λίγα λόγια για την έκθεση της Συλλογής του Γιώργου Κωστάκη. Για τον ίδιο τον συλλέκτη, την εποχή που συνέλεξε όλα αυτά τα έργα, για τη ρώσικη πρωτοπορία.
Ο Γιώργος Κωστάκης ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε πολύ τις συλλογές και τα έργα τέχνης. Ήταν ελληνικής καταγωγής (οι γονείς του ήταν από τη Ζάκυνθο) και γεννήθηκε και έζησε στη Μόσχα στην εποχή των παππούδων των παππούδων μας.
Δεν ήταν καλλιτέχνης, ούτε μεγιστάνας. Ήταν οδηγός ενός αυτοκινήτου της Καναδικής πρεσβείας στη Μόσχα και συχνά, μετέφερε διπλωμάτες αλλά και καλεσμένους της πρεσβείας σε διάφορα μέρη της πόλης, όπως σε μαγαζιά που πουλούσαν έργα τέχνης και τους ξεναγούσε. Ο ίδιος δεν είχε καμία καλλιτεχνική παιδεία. Είχε όμως πολύ ιδιαίτερο γούστο και καταλάβαινε αμέσως τι του άρεσε, τι όχι και γιατί.
Σε ένα στούντιο στη Μόσχα το 1946, βρήκε έναν πίνακα που δεν έμοιαζε με κανέναν άλλον που είχε δει. Τον αγόρασε, πήγε στο σπίτι του και τον κρέμασε στο σαλόνι του. Τότε λέει, ένοιωσε σαν να άνοιξε ένα παράθυρο στο σπίτι του. Αυτός ο πίνακας ήταν η αρχή. Ξεκίνησε να ψάχνει και να αγοράζει έργα Ρωσικής πρωτοπορίας και σιγά σιγά με το πέρασμα του χρόνου, η συλλογή του έγινε μεγάλη. Τα έργα τα κρατούσε στο σπίτι του και όλο και περισσότεροι άνθρωποι του ζητούσαν να τα δουν. Είχε φτιάξει ένα σπίτι-μουσείο.
Κανένας δεν ενδιαφέρονταν εκείνα τα χρόνια για τη Ρωσική πρωτοπορία γιατί τα έργα φτιάχτηκαν τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, λίγο πριν τη Ρωσική επανάσταση, αναπτύχθηκαν για λίγα χρόνια και το 1932 απαγορεύθηκαν για πολιτικούς λόγους. Τα έργα αποσύρθηκαν σε σκοτεινές αποθήκες, υπόγεια και πατάρια. Ο Κωστάκης τα αναζήτησε, τα εντόπισε και τα αγόρασε.
Πώς υποδέχεται το Momus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (πρώην Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) τα παιδιά και την οικογένεια; Τι είδους προγράμματα/ δράσεις σχεδιάζει;
Το μουσείο πραγματοποιεί οργανωμένα εργαστήρια για γονείς και παιδιά με αφορμή τις εκθέσεις του.
Αυτά τα εργαστήρια δεν έχουν σταθερό επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα, ανακοινώνονται και πραγματοποιούνται κατά περίπτωση.
Επίσης σχεδιάζεται και υλοποιείται σχεδόν για κάθε έκθεση του μουσείου το Τετράδιο της αυτόνομης δράσης για οικογένειες. Το τετράδιο καθοδηγεί τους γονείς να πραγματοποιήσουν αυτόνομες επισκέψεις στο χώρο του μουσείου, χωρίς προϋπάρχον γνωστικό υπόβαθρο και περιέχει προτεινόμενες δραστηριότητες, παιχνίδια, πληροφορίες και θέματα προς συζήτηση ώστε να προάγει την αλληλεπίδραση ενηλίκου – ανηλίκου και μουσείου και τη δυναμική αλληλεπίδραση των μελών μιας οικογένειας, μέσα από ένα ευχάριστο και ελεύθερο τρόπο έκφρασης και δράσης. Το έντυπο συνοδεύεται από όλα τα απαραίτητα υλικά για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων και τα παιδιά μπορούν να συνεχίσουν τις δράσεις και στο σπίτι.
Σε αυτή τη φάση αρκετά από τα τετράδια έχουν επικαιροποιηθεί και αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του μουσείου ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται από γονείς και παιδιά στο σπίτι αλλά και από εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο του πλάνου των μαθημάτων τους, είτε στην τηλεμάθηση, είτε στη σχολική τάξη. Σε αυτό το λινκ θα βρείτε τετράδια για παιδιά δημοτικού και για εφήβους.
Οι περισσότεροι έχουμε συνδυάσει το Μουσείο σαν κάτι βαρετό και ακαταλαβίστικο, όπως τότε που πηγαίναμε σχολείο. Τι έχει αλλάξει από τότε;
Ο χαρακτήρας των μουσείων με το πέρασμα των χρόνων έχει αναθεωρηθεί. Δεν αποτελεί πια ναό της γνώσης στον οποίον έχουν πρόσβαση μόνον οι εκλεκτοί. Τα μουσεία σήμερα συνειδητοποιώντας τον ανθρωποκεντρικό, εκπαιδευτικό τους ρόλο, μετατρέπονται σε οργανισμούς ανοιχτούς για την κοινωνία, δημιουργώντας και φέροντας παιδεία και ψυχαγωγία στο σύνολο με γνώμονα την κοινωνική ισότητα. Δηλαδή τα μουσεία απευθύνονται σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτου φύλλου, ηλικίας και καταγωγής, απευθύνονται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες (σχολεία, ΑΜΕΑ, οργανωμένοι ή μεμονωμένοι επισκέπτες) μέσα από τις εκθέσεις, το πληροφοριακό υλικό, τις εκδόσεις, τις εκδηλώσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, το εκπαιδευτικό υλικό και τις βιβλιοθήκες[1].
Ποια θεωρείς πως είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι γονείς ώστε να «κεντρίσουν» το ενδιαφέρον του παιδιού για να επισκεφθεί ένα μουσείο;
Αν μιλάμε για μουσείο τέχνης, αρχικά πιστεύω ότι πρέπει να βιώνει το κάθε παιδί την ελευθερία της έκφρασης στο σπίτι, να υπάρχει δηλαδή χώρος φυσικός και νοητός στον οποίο γονείς και παιδιά να μπορούν να παίζουν και να εκφράζονται ελεύθερα μέσα από ζωγραφική, κατασκευές, κτλ έτσι ώστε να εξοικειωθούν με χρώματα και υλικά, χωρίς το φόβο του ότι θα λερώσουν και θα λερωθούν.
Το δεύτερο βήμα είναι η συζήτηση του τι είναι μουσείο και γιατί έχει ενδιαφέρον να το επισκεφτούμε. Το διαδίκτυο είναι καλό εργαλείο. Μπορείτε να δείτε παρέα sites διάφορων μουσείων στον κόσμο, να παίξετε τα online παιχνίδια που παρέχουν και να αντλήσετε πληροφορίες. Κάποια μουσεία όπως το Κ.Μ.Σ.Τ έχουν δημιουργήσει εκπαιδευτικά cd τα οποία μπορείτε να ανακαλύψετε πριν από μια επίσκεψη στο χώρο αλλά και να παίξετε πολλές φορές μέχρι να εξοικειωθούν τα παιδιά με τις εικόνες που παρέχουν.
Επόμενο βήμα είναι η επίσκεψη. Σε κάποια μουσεία υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένα προγράμματα για οικογένειες, σε άλλα υπάρχουν «οδηγοί αυτόνομης επίσκεψης ενηλίκου-παιδιού», κτλ. Σε οποιαδήποτε περίπτωση μπορεί πάντα ο κηδεμόνας να απευθυνθεί στον υπεύθυνο εκπαίδευσης του κάθε μουσείου και να ζητήσει υλικό ή πληροφορίες, η απάντηση θα είναι σίγουρα θετική.
Οι πολλαπλές επισκέψεις στο ίδιο μουσείο, ενδυναμώνουν την εξοικείωση του παιδιού με το χώρο και τις συλλογές τους, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιστροφής σε αυτό.
Πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σου, η επίσκεψη ενός παιδιού στο μουσείο με τους γονείς του να γίνει όχι απλά μία εκπαιδευτική εμπειρία για το παιδί, αλλά και μία ευκαιρία για να περάσει η οικογένεια ποιοτικό χρόνο μαζί;
Μέσα από οργανωμένα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα, είτε αυτά είναι καθοδηγούμενα είτε αυτόνομα (self directed) άλλα κυρίως όταν το πρόγραμμα εμπλέκει εξίσου το παιδί και τον ενήλικα και ενισχύει τη μεταξύ τους διάδραση και συνεργασία.
Είσαι υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου. Ποιες είναι οι εμπειρίες που σου έχει χαρίσει η θέση αυτή; Τι είναι αυτό που σε εντυπωσιάζει στην επαφή σου με τα παιδιά;
Κάθε φορά παίρνεις διαφορετικές ενδιαφέρουσες οπτικές για το ίδιο έργο από μια φρέσκια ματιά. Επίσης ο πηγαίος ενθουσιασμός για κάποιες εικόνες και οι ευφάνταστοι υποθετικοί τίτλοι που δίνουν στα έργα.
Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας μια δική σου παιδική ανάμνηση από επίσκεψη σε μουσείο;
Μόνο βαρετές επισκέψεις σε αρχαιολογικά μουσεία.
Όμως θυμάμαι την επίσκεψη με τους γονείς μου και μια φίλη μου στην Αρχαία Αγορά στο Λιμένα Θάσου με ατελείωτο παιχνίδι και χοροπηδητό γύρω από τα αρχαία ευρύματα.
Υπάρχει κάποιο μουσείο που θα ήθελες να επισκεφθείς; Εντός ή και εκτός Ελλάδας;
Πινακοθήκη Tretyakov στη Μόσχα, το Voorlinden στη Χάγη και θα ήθελα να επισκεφθώ ξανά το Sir John Soane’s Museum στο Λονδίνο.
Υπάρχουν κάποια βιβλία που θα μπορούσες να μας προτείνεις και που θα αποτελέσουν έμπνευση στους γονείς για δημιουργικά παιχνίδια μαζί με τα παιδιά τους;
Το κουτί της τέχνης – Εκδόσεις Δίπτυχο
Διαπολιτισμοί – Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Οι αριθμοί – Εθνική Πινακοθήκη
Μαγικές Διαδρομές στην Τέχνη –Εκδόσεις Διάπλους
Δέκα μικροί διάλογοι για ένα μουσείο-Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Στο Μουσείο- Εκδόσεις Παπαδόπουλος
The art gallery handbook-Tate Publishing
Σειρά Η τέχνη σαν παραμύθι- Εκδόσεις Λιβάνη
Μια βόλτα στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων-Εκδόσεις Διάπλαση
Μια βόλτα στο Κέντρο Λαικής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη- Εκδόσεις Ταξιδευτής
Square (Shape Trilogy)-Mac Barnett & Jon Klassen – Walker Books
Triangle (Shape Trilogy)-Mac Barnett & Jon Klassen – Walker Books
Circle (Shape Trilogy)-Mac Barnett & Jon Klassen – Walker Books
Υπάρχει κάποιο μουσείο που θα το έλεγες «το αγαπημένο μου»;
Pinakothek Der Moderne στο Μόναχο και το Guggenheim στη Νέα Υόρκη.
Αν το Μomus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη ήταν παιχνίδι, τι παιχνίδι θα ήταν;
Μπαμπούσκες!
[1] Ε. Χορταρέα, Ιστορική εξέλιξη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μουσείων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Στο: Κόκκινος Γ, Αλεξάκη Ε, Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή Αγωγή, σ 179-188, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002, σ.179)
Σχετικά με τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Momus μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ
Αν επιθυμείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονική ενημέρωση σχετικά με τις εκθέσεις και τις δράσεις του Momus, μπορείτε να στείλετε email στο pr@momus.gr
