Γράφει η Κωνσταντία Ζαχαροπούλου | Συλλογικό Θέατρο “Πέρασμα”

Όταν ακούμε τη λέξη «θέατρο» ίσως η πρώτη εικόνα που μας έρχεται στο μυαλό να είναι ένας σκοτεινός χώρος με αναπαυτικά βελούδινα καθίσματα, μία φωτεινή σκηνή και ηθοποιούς να «υποδύονται» φανταστικούς χαρακτήρες. Συνήθως την πρώτη εικόνα ακολουθεί και μία δεύτερη, αυτή στο μπαρ ή σε έναν άλλο χώρο όπου με φίλους συζητάμε και αναλύουμε την παράσταση.

Αδιαμφισβήτητα το «θέατρο» αποτελεί για μια μερίδα ανθρώπων μια κοινωνική έξοδο με σκοπό την ψυχαγωγία τους. Υπάρχει και μία άλλη μερίδα ανθρώπων που γεύονται λίγο από τη μαγεία του συμμετέχοντας σε κάποιο θεατρικό εργαστήρι ερασιτεχνικά ως ένα είδος χόμπι.

Τι είναι όμως το θέατρο στην ουσία του; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης; Είναι μία τέχνη; Ή συνεργασία πολλών; Ενώ συνδράμουν για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα πολλές τέχνες μαζί, λόγος, μουσική, χορός, εικαστικά ο πυρήνας του θεάτρου βρίσκεται στη «μίμηση πράξεως» κατά Αριστοτέλη, στην κίνηση να μπω στη θέση κάποιου άλλου και να πράξω κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Αν αφαιρέσουμε τα πάντα, για να πούμε ότι κάνουμε θέατρο χρειαζόμαστε έναν ηθοποιό ο οποίος «δρα» και έναν θεατή που παρατηρεί.

Πάνω σε αυτό το απλό σχήμα «ηθοποιός – μίμηση πράξης – θεατής» βρίσκεται όλη η ουσία αλλά και η σημασία της θεατρικής τέχνης στη ζωή μας. Αυτό αποδεικνύεται από τη δημιουργία μετά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα του «εφαρμοσμένου θεάτρου» ή «εφαρμοσμένου δράματος» μιας επιστήμης που αξιοποιεί τη  θεατρική τέχνη έξω από τα καθιερωμένα πλαίσια του θεάτρου με σκοπό να βοηθήσει και να ωφελήσει τα άτομα, τις κοινότητες και τις διάφορες κοινωνίες.

Στο φάσμα του «εφαρμοσμένου θεάτρου» ανήκουν ενδεικτικά το «δράμα στην εκπαίδευση», το «θέατρο στην εκπαίδευση», το «θέατρο της κοινότητας», το «θέατρο για την ανάπτυξη», το «θέατρο στις φυλακές», «το θέατρο των απομνημονευμάτων» κ.ο.κ. 

Μπορούμε να πούμε ότι το εφαρμοσμένο θέατρο είναι ο κοινός τόπος όπου το θέατρο, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η παιδαγωγική συναντιούνται. Σ’ αυτόν τον κοινό τόπο η δραματική πράξη είναι ένας δρόμος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, που τους δίνει τη δυνατότητα να διευρύνουν τους ορίζοντες τους, παίζοντας «νέους» ρόλους και υιοθετώντας διαφορετικές οπτικές γωνίες.

Σ’ αυτήν την προοπτική λοιπόν, του θεάτρου ως μέσο επικοινωνίας και ανάπτυξης, τα άτομα που συμμετέχουν στη θεατρική διαδικασία δημιουργούν το δικό τους υλικό πάνω σε θέματα που τους αφορούν, μοιράζονται εμπειρίες, κτίζουν «ρόλους»  γίνονται ηθοποιοί αλλά και θεατές, προβληματίζονται πάνω στις διαφορετικές οπτικές, «βλέπουν» και άλλες πραγματικότητες, μαθαίνουν να συνυπάρχουν.

Και αξίζει να τονισθεί σε αυτό το σημείο πόσο τεράστια είναι η εμψυχωτική λειτουργία  της θεατρικής διαδικασίας στην άνθιση των παιδιών και των εφήβων. Σε αυτή την ηλικία  ο χώρος του δράματος και του συλλογικού πλαισίου μετατρέπεται σε αρωγό μιας υγειούς ανάπτυξης και μετάβασης στην ενήλικη ζωή.

Εξάλλου πολλές από τις νέες προσεγγίσεις της ψυχοθεραπείας και της προσωπικής ανάπτυξης και αλλαγής έχουν δανειστεί στοιχεία από το θέατρο. Από το Ψυχόδραμα του Moreno  που οικοδομείται σε καθαρά θεατρική φόρμα και περιεχόμενο, την Gestalt της οποίας οι ασκήσεις μοιάζουν με μεταμοντέρνο θέατρο, τα παιχνίδια ρόλων στις ομάδες «συνάντησης» του Rogers  μέχρι τη Δραματοθεραπεία, η οποία αποτελεί το κυριότερο παράδειγμα της ένωσης του θεάτρου με τη θεραπεία, όλα συνηγορούν στην συγγενική σχέση θεάτρου, θεραπείας, αυτογνωσίας, ανάπτυξης και την πολύτιμη αξία του.

Συμπερασματικά, υπό το πρίσμα του εφαρμοσμένου θεάτρου, η δραματική τέχνη αποτελεί πολύτιμο εργαλείο που μας βοηθά να ερευνούμε, να πειραματιζόμαστε πάνω στο φαινόμενο της Ζωής, να προσδιορίζουμε και να αναπροσδιορίζουμε τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει, να ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας μέσα από τους «ρόλους» μας και να συμμετέχουμε στο συλλογικό «γίγνεσθαι». 

Όπως έγραψε και ο θεατρικός συγγραφέας Ουίλιαμ Σαίξπηρ «όλος ο κόσμος είναι μία σκηνή και όλοι άντρες και γυναίκες απλώς ηθοποιοί” (από το θεατρικό έργο «Όπως σας αρέσει» Πράξη 2, Σκηνή 7, γράφτηκε περίπου  το 1599 μ.Χ).

Λίγα λόγια για την Κωνσταντία Ζαχαροπούλου

Η Κωνσταντία Ζαχαροπούλου είναι Θεατροπαιδαγωγός, Δραματουργός, Απόφοιτη του τμήματος Θεάτρου Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ.

Είναι ιδρύτρια του Συλλογικού Θεάτρου Πέρασμα, Εμψυχώτρια ομάδων παιδιών, εφήβων, ενηλίκων μέσω του Θεάτρου της Επινόησης (Devised theatre). Σχεδιάζει και υλοποιεί εργαστήρια συλλογικής δραματουργίας με στόχο την άνθιση της δημιουργικότητας των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτά. 

Τα εργαστήρια παιδιών και εφήβων Καλλιτεχνίτες, πρωταρχική δράση στο Πέρασμα, κινούνται σε ένα μη κατευθυντικό πλαίσιο, αποδοχής και ενσυναίσθησης, ώστε με ασφάλεια τα παιδιά και οι έφηβοι να ακουμπούν τον ψυχισμό τους, να μαθαίνουν να κατασκευάζουν θεατρικές παραστάσεις από το μηδέν και το σημαντικότερο: να μαθαίνουν  να συνεργάζονται, να συμμετέχουν, να συνυπάρχουν με δημιουργικό τρόπο. Μέσα από το δρόμο αυτό ο αληθινός τους εαυτός αποκαλύπτεται και μεγαλώνει.