Γράφει η Χριστίνα Βουμβουράκη 

Όταν τον περασμένο Αύγουστο, έπειτα από πέντε εβδομάδες παραμονής στο Sang, σε ένα αγροτικό χωριό της Βόρειας Γκάνας, επέστρεψα πίσω στην Ελλάδα, κουβαλούσα πάνω μου μπόλικη αφρικανική σκόνη και μια απροσδιόριστη θλίψη. Ακόμη και σήμερα δεν έχω καταλήξει· αυτή η γενικευμένη αποδοχή της αδυναμίας στα πρόσωπα των ανθρώπων, στην κοπιώδη καθημερινότητα τους, είναι οκνηρία, παραίτηση ή σοφία; Και ναι, «δεν είμαστε πάρα μόνο σκόνη στον άνεμο και τίποτα δεν διαρκεί για πάντα, εκτός από την γη και τον ουρανό»*, όμως εκείνο που πραγματικά διασκόρπισε στον αέρα κάθε μικρό κόκκο σκόνης μελαγχολίας, που θα μπορούσε να είχε μείνει μέσα μου από μια τέτοια διαπίστωση, είναι οι αμέτρητες στιγμές που κουβαλάω μέσα μου με πρωταγωνιστές τα παιδιά του Sang, τα παιδιά της James Town, τα παιδιά της Αφρικής.

Τα παιδιά αυτά, αδύναμα μα και τόσο δυνατά, βουτάνε ανέμελα, από νωρίς, στα βαθιά της ζωής. Γεμάτα χαρά και παιχνίδι.

Τα παιδιά αυτά, με τα ακαταμάχητα χαμόγελα, κάνουν κοπάνα απ’ το σχολείο, για να κρεμαστούν στα δέντρα και να κυλιστούν στα χώματα. Αφουγκράζονται τη βροχή πριν πλησιάσει και ζουν σε απόλυτη αρμονία με τη φύση που τους περιβάλλει, όχι πάντα με τρυφερότητα.

 

 

Τα παιδιά αυτά, γεμάτα ενθουσιασμό και περιέργεια, χοροπηδάν στην άκρη του δρόμου χαιρετώντας σε και φωνάζοντας ασταμάτητα «Λευκός! Λευκός!». Και σε τρώνε με τα μάτια τους, απ’ την πηγαία έκπληξη γι αυτό το καινούριο που είσαι γι αυτά. Και σου χαϊδεύουν τα μαλλιά, τα τόσο διαφορετικά, σου σφίγγουν δυνατά το χέρι και σε ρωτάνε με ντροπαλά χαμογέλα, αμέτρητες φορές πώς σε λένε, γιατί δεν μπορούν κάτι άλλο να σου πουν στα αγγλικά.

 

 

Τα παιδιά αυτά, τα γεμάτα ενέργεια, βλέπουν τη δουλειά σαν παιχνίδι και στις διακοπές απ’ το σχολείο, δεν χαλαρώνουν στη θάλασσα για μπάνια, αλλά δουλεύουν στα χωράφια, με την οικογένεια. Και θέλουν διαρκώς να αποδεικνύουν ότι είναι άξια, πως τα καταφέρνουν.

 

 

 

 

Πολλά από αυτά θα τα δεις να κουβαλούν στην πλάτη τους τα μικρά τους αδέρφια. Όλη μέρα δεμένα πάνω τους, σαν να ‘ναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο.

 

 

Λίγα περισσότερα λόγια για το ταξίδι

Το ταξίδι μου στον Sang έγινε στο πλαίσιο της συμμετοχής μου στο HA|SC (Handmade School for Ghana) project, μια πρωτοβουλία για την κατασκευή μιας σχολικής αίθουσας, τμήματος ενός ολοκλήρου σχολικού συγκροτήματος που θα καλύψει ένα απειροελάχιστο μόνο μέρος από τις τεράστιες ανάγκες, που έχουν οι αγροτικές περιοχές της Γκάνας για σχολική στέγη.

Τα προβλήματα γνωστά, ακόμη απ’ την εποχή που ήμασταν εμείς μικρά παιδιά και οι μανάδες μας για να φάμε όλο το φαγητό, μας έλεγαν πως «τα παιδιά στην Αφρική δεν έχουν να φάνε»: υποσιτισμός, φτώχεια, έλλειψη βασικών υποδομών και αγαθών, κοινωνική ανισότητα και αναλφαβητισμός, δεν χρειάζεται να επεκταθώ πολύ. Με απλά λόγια, αν είχες γεννηθεί στην Γκάνα, θα είχες 8,1 φόρες πιθανότητα να πεθάνεις σε βρεφική ηλικία και αν τη γλύτωνες, τελικά θα πέθαινες 14,55 χρονια νωρίτερα. Στα θετικά μετράμε ότι θα ήταν 60,57% λιγότερο πιθανό να είσαι άνεργος, όμως η αμοιβή σου, αν δούλευες, θα ήταν  85.17% μικρότερη. (Πηγή).

Μου έμαθε πολλά αυτό το ταξίδι. Είναι ένα ταξίδι που αξίζει να κάνει κανείς, αν και σίγουρα δεν είναι για όλους. Κι όταν με το καλό επιστρέψεις, φίλοι και γνωστοί, πρώτα θα σε ρωτάνε, μεταξύ σοβαρού και αστείου, αν είναι ασφαλές να σε πλησιάσουν και μετά θα σε βομβαρδίζουν με ερωτήσεις, σε βαθμό που να μην ξέρεις μετά αν θυμάσαι αυτά που είδες ή αυτά που έχεις πει γι αυτά που είδες.

Πριν πας εκεί θα χρειαστεί ερεύνα και προετοιμασία. Είναι κι αυτό ένα σημαντικό κομμάτι του ταξιδιού. Ξεκίνα νωρίς για να προγραμματίσεις τους απαραιτήτους εμβολιασμούς, να οργανώσεις τις προμήθειες σου και την έκδοση βίζας. Κι αν αγαπάς τον ποιητή Μιχάλη Γκανά, σίγουρα  θα χαμογελάσεις όταν «πέσεις πάνω του» στα ψαξίματα σου για την Γκάνα.

Στην Γκάνα, το υπογράφω, όσα θα δεις και θα κάνεις σίγουρα δεν θα αφήσουν αδιάφορο. Εικόνες, συμπεριφορές και καταστάσεις διαρκώς σε ξαφνιάζουν. Δεν έχω, για παράδειγμα, δει ποτέ ξανά τέτοια γιορτή χρωμάτων. Οι φορεσιές των ανθρώπων, πραγματικά, ζωγραφίζουν εικόνες, όπου κι αν στραφεί το βλέμμα: μια ολόκληρη οικογένεια ραμμένη με το ίδιο τόπι υφάσματος, παιδιά, αμέτρητα νομίζεις, με τις ποδιές του σχολείου, αγόρια με τις γυαλιστερές φανέλες ποδοσφαιρικών ομάδων, κορίτσια και γυναίκες τυλιγμένες με χρωματιστά μοτίβα, συνδυασμών χρωμάτων πέρα από κάθε φαντασία.

Ύστερα είναι και ο ρυθμός. O συντονισμός των ανθρώπων με αυτόν δε περιγράφεται. Τα σώματα, πλουμισμένα με τενεκεδάκια, φτερά και κόκκαλα, με την απίστευτη ένταση των χτυπημάτων των πελμάτων, γίνονται κι αυτά  μουσικά όργανα.

Επίσης, αξιαγάπητα πλάσματα οι ελέφαντες, ειδικά το παιχνίδισμα τους στο νερό. Όμως, δε παίζεται η ματιά της αντιλόπης, που οσμίζεται τον κίνδυνο.

Η ζωή εκεί, πολύ διαφορετική απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει. Δύσκολη και άγρια. Κάθε μέρα κερδίζεται με κόπο. Τα συναισθήματα μου, ως εθελόντρια, ήταν διαρκώς σε ασταθή κατάσταση. Άλλοτε να αισθάνεσαι ντροπή που εσύ χαίρεσαι άχρηστες υπηρεσίες και περιττά αγαθά, όταν εκεί οι περισσότεροι ούτε καν μπορούν να ονειρευτούν τα βασικά. Άλλοτε να χαίρεσαι που κατάφερες να είσαι εκεί και με την παρουσία σου να δείχνεις έμπρακτα πως υπάρχει κόσμος που νοιάζεται.  Άλλοτε να νιώθεις ότι η όποια προσπάθεια είναι σταγόνα σε έναν απέραντο ωκεανό προβλημάτων. Άλλοτε να ενθουσιάζεσαι σαν παιδί, όταν βλέπεις το έργο να προχωρά. Να θαυμάζεις μια στιγμή την απλότητα της ζωής και την απίστευτη δύναμη της υπομονής και λίγο αργότερα να σε εξαγριώνει η ακινησία και η απροθυμία για αλλαγή.

Για τα πρακτικά θέματα:

• Κίνδυνοι υπάρχουν αν θα μείνεις για πολύ καιρό. Μακριά από τα κουνούπια και τους δρόμους τα βράδια. Το σκοτάδι είναι απολυτό, τα αυτοκίνητα διαλυμένα και η οδήγηση βγαλμένη από ταινία τρόμου. Τα κορίτσια μακριά από τον μάγο και τον αρχηγό της φυλής. Παντρεύονται όποια θέλουν και άμα σε βάλουν στο μάτι την έβαψες! Επίσης, προετοιμαστείτε για αμέτρητες προτάσεις γάμου, γιατί φυσικά θα αποτελείτε, ως λευκές, μοναδικά κελεπούρια.
• Θέλει και γερό στομάχι, για τα όσα θα φας ή θα πιεις εκεί. Υπήρχαν μέρες που η μισή αποστολή κυκλοφορούσε σερνόμενη, με το χαρτί τουαλέτας ή το θερμόμετρο παραμάσχαλα.
• Γευστικά, πανωλεθρία, δεν έφαγα τίποτα πραγματικά νόστιμο στην Γκάνα. Μοναδική εξαίρεση τα μάνγκο, που δεν ήξερα καν ότι μου αρέσουν. Μετά από την τρίτη εβδομάδα παραμονής αρχίσαμε να παρακρατάμε κάποια από τα δώρα που φέρνανε από Ελλάδα οι «φρέσκοι» εθελοντές, για τους αρχηγούς της φυλής: λουκούμια, παστέλια, ούζο μέλι, λάδι, ρίγανη.
• Επιβεβαιώστε τις κρατήσεις σας και τηλεφωνικά ή με e-mail, κυρίως για διαμονή εκτός της πρωτεύουσας. Η αντίδραση «Ποια κράτηση; Έχω τρεις μήνες να μπω στο Booking» μη σας εκπλήξει.  
• Μην το παλεύετε άσκοπα, με κίνδυνο αυτοτραυματισμού. Δεν μπορείτε να σηκώσετε στο κεφάλι σας ούτε το 1/10 του βάρους που σηκώνει, με άνεση και χάρη, στο δικό της κεφάλι μια λυγερόκορμη Γκανέζα.
• Ετοιμαστείτε για γερά παζάρια. Οι τιμές για τους λευκούς είναι πολύ υψηλότερες, κάτι που κατά βάθος είναι απόλυτα δίκαιο. Έτσι θα έπρεπε να είναι.
• Μην παραλείψετε να δείτε Γκανέζικες σειρές στην τηλεόραση. Είναι εμπειρία.
• Ξεχάστε τους αυστηρούς προγραμματισμούς. Ας έχετε στο νου σας πως ποτέ δεν υπάρχει η βεβαιότητα για το αν πραγματικά θα συμβεί κάτι, ούτε για το πότε.

Άφησα έξω πολλά, κυρίως τα δύσκολα. Αυτά ο καθένας μόνος του ας τα ανακαλύψει. Μια προτροπή μόνο για το τέλος: αν σκεφτείτε κάποια στιγμή με κάποιον τρόπο να βοηθήσετε, βρείτε χρόνο να δείτε πρώτα το ντοκιμαντέρ «Φτώχεια Α.Ε(Poverty Inc.)», για να πιάσει τόπο η όποια κίνηση σας.

* Αν σας φαίνεται αγνώριστη η μετάφραση, αναφέρομαι στο «Dust in the wind» των Kansas

 

Λίγα Λόγια για τη Χριστίνα Βουμβουράκη

Η Χριστίνα Βουμβουράκη, Θεσσαλονικιά αρχιτεκτόνισσα, συνεργάτης στο αρχιτεκτονικό γραφείο Ciconom Architects και πρόσφατα συνδημιούργος του εργαστήριου Esθήτα, που δραστηριοποιείται στον τομέα του κατά παραγγελία προσωποποιημένου δώρου με καλλιτεχνικό χαρακτήρα και του θεματικού σχεδιασμού πολιτιστικών δράσεων. Μιλάει στους γονείς για το πώς μπορούν τα παιδιά τους να γνωρίσουν με απλό τρόπο την αρχιτεκτονική, για το πώς μπορούμε όλοι να αγαπήσουμε πόλη μας και να την κάνουμε καλύτερη, για το πώς να βελτιώσουμε την γειτονιά μας και τον προσωπικό μας χώρο.