Μια τέχνη που γεννήθηκε από την ανάγκη να ειπωθούν ιστορίες

Το Kamishibai είναι μια μορφή αφήγησης που αποτελείται από διαδοχικές εικόνες σχεδιασμένες σε χαρτί και λόγια που συνοδεύουν την ιστορία. Οι εικόνες ρέουν μέσα σε ένα Butai, ένα μικρό ξύλινο θέατρο, παρόμοιο με μια βαλίτσα, που κουβαλά ο αφηγητής σε οικείους χώρους όπως σχολεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους, όπως σε πάρκα και πλατείες.

Το Kamishibai είναι σαν μια συνάντηση ανάμεσα σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο και ένα θεατρικό παιχνίδι. Σε αντίθεση όμως με ένα εικονογραφημένο βιβλίο, η μορφή Kamishibai είναι μια εμπειρία που απολαμβάνεται μαζί. Ενώ μπορούμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο μόνοι μας, το Kamishibai απαιτεί τουλάχιστον δύο άτομα για να λειτουργήσει: έναν αφηγητή και έναν θεατή.

 

Μια εμπειρία για όλες τις αισθήσεις

Η εμπειρία του να στέκεσαι μπροστά σε αυτό το μικρό θέατρο και να ακούς τη φωνή του αφηγητή ξυπνά όλες τις αισθήσεις: τα μάτια παρατηρούν τα χρώματα και τους χαρακτήρες που ζωντανεύουν στα σχέδια, τα αυτιά ακούν τους ήχους που εμπλουτίζουν την ιστορία και τα γέλια του κοινού,
τα χέρια αγγίζουν το ξύλινο θέατρο και το χαρτί ενώ ακόμη και η όσφρηση και η γεύση συμμετέχουν καθώς ο αφηγητής Kamishibai συχνά φέρνει μαζί του μικρά γλυκίσματα.

Η απλότητά του και η άμεση επικοινωνία φέρνουν κοντά μικρούς και μεγάλους γύρω από το θεατράκι, καταφέρνοντας να συνδέουν ακόμη και γενιές. Όλα αυτά καθιστούν τη συνάντηση με αυτή τη μορφή έκφρασης μια μαγική και ποιητική εμπειρία, που αποπνέει αίσθηση κοινότητας και φροντίδας.

Από την Ιαπωνία στους δρόμους και τις πλατείες

Προέρχεται από την Ιαπωνία και το όνομά του αποκαλύπτει τα “συστατικά” του: Kami σημαίνει χαρτί και Shibai σημαίνει θέατρο.

Το Kamishibai έγινε ευρέως διαδεδομένο μεταξύ 1920 και 1970, μετά από περιόδους ύφεσης στη χώρα και την έλευση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ορισμένοι άνθρωποι επινόησαν νέα επαγγέλματα για να επιβιώσουν: να λένε ιστορίες στον δρόμο και να πουλούν γλυκά.

Ο αφηγητής Kamishibai ταξίδευε παραδοσιακά με ποδήλατο, στο οποίο είχε δεμένο ένα ξύλινο κουτί για να μεταφέρει τα γλυκά και το Butai, το μικρό του ξύλινο θέατρο, από το οποίο ξεπηδούσαν οι εικόνες συνοδευόμενες από τη φωνή του.
Έφτανε στη γειτονιά ή την πλατεία, χτυπούσε δύο ξύλινα μπαστούνια για να τραβήξει την προσοχή και τα παιδιά συνέρρεαν για να αγοράσουν τα γλυκά του και να ακούσουν την ιστορία.

Οι πόρτες του Butai άνοιγαν και η μαγεία ξεκινούσε!
Οι ιστορίες εκτυλίσσονταν σε κεφάλαια, έτσι ο αφηγητής, επιστρέφοντας την επόμενη μέρα, έβρισκε το κοινό του έτοιμο να ακούσει τη συνέχεια και να απολαύσει μια νέα γλυκιά λιχουδιά.

 

Μια λαϊκή τέχνη με χιλιάδες αφηγητές

Το Kamishibai σύντομα έγινε ένα πολύ δημοφιλές μέσο επικοινωνίας στους δρόμους της Ιαπωνίας.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, υπήρχαν περίπου 50.000 αφηγητές!

Οι ιστορίες που έλεγε ο Gaito Kamishibaiya (ο αφηγητής) περιείχαν ζώα, παιδιά, τέρατα, περιπέτειες, αλλά και χιουμοριστικά ή ρομαντικά επεισόδια για να ικανοποιήσουν κάθε κοινό.

Η προέλευσή του ωστόσο, χρονολογείται πολύ παλαιότερα, γύρω στο 1600, με ρίζες στην αφήγηση μέσω ζωγραφισμένων ρολών από ύφασμα ή χαρτί, μια πρακτική που χρησιμοποιούσαν οι βουδιστές μοναχοί για να διδάξουν στον αναλφάβητο πληθυσμό τη ζωή του Βούδα.
Ένας άλλος πιθανός πρόγονος του Kamishibai είναι το μαγικό φανάρι: ένα ξύλινο κουτί με λάμπα λαδιού και κινούμενες εικόνες πάνω σε γυαλί, συνοδευόμενες από αφήγηση.

Κοινά τους στοιχεία με το Kamishibai είναι ότι πρόκειται για περιοδεύουσες μορφές τέχνης του δρόμου και πως οι ιστορίες, οι ήχοι και οι εικόνες ενώνονται, μεταφέροντας τη μαγεία του θεάτρου σε κάθε γωνιά της πόλης ή του χωριού.

 

Από την προπαγάνδα στην αναγέννηση

Παρά τη μεγάλη του δημοτικότητα, το Kamishibai πέρασε δύσκολες εποχές μεταξύ 1937 και 1945, όταν χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο προπαγάνδας στη διάρκεια του πολέμου.
Η συγγραφή φανταστικών ιστοριών και ο αυτοσχεδιασμός δεν επιτρέπονταν.

Μετά τον πόλεμο, οι καλλιτέχνες ανασυντάχθηκαν· πολλές ιστορίες είχαν χαθεί ή καταστραφεί, άλλες ξαναγράφτηκαν, προσαρμοσμένες στις νέες εποχές.
Το Kamishibai συνέχισε να ζει στους δρόμους μέχρι τη δεκαετία του 1970, πριν παραχωρήσει τη θέση του στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.

 

Το Kamishibai σήμερα

Σήμερα, το Kamishibai επιστρέφει για να ζήσει νέες περιπέτειες.
Αν και σπάνια εμφανίζεται πλέον στους δρόμους, έχει βρει τη θέση του σε σχολεία, ιδιαίτερα σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς, βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα σε όλο τον κόσμο.

Περισσότερο από μια μορφή αφήγησης, αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την καλλιέργεια της ανάγνωσης, του θεατρικού παιχνιδιού, της καλλιτεχνικής έκφρασης και της εργοθεραπείας.

 

 

Λίγα λόγια για την Camilla Bombardini και το KamiKamo project

Η Camilla Bombardini είναι καλλιτέχνις και συνδημιουργός της θεατρικής ομάδας Dromocosmicas, με την οποία δημιουργεί παραστάσεις και διευθύνει θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες.

Η τελευταία της δημιουργία, «Άγριος! Οι περιπέτειες ενός μπιζελιού», συνδυάζει τις γλώσσες του Kamishibai, του θεάτρου αντικειμένων και της παντομίμας, αφηγούμενη μια ιστορία για τον κύκλο της ζωής.
Η παράσταση έχει βραβευθεί και υποστηριχθεί από το Prix du Livre της πόλης του Gaillac (Γαλλία) και αυτή τη στιγμή περιοδεύει σε σχολεία της βόρειας Ελλάδας.

Φέτος, ξεκίνησε το νέο της εγχείρημα με τίτλο KamiKamo: ένα εργαστήριο που σχεδιάζει και κατασκευάζει Butai (ξύλινα θέατρα) κατά παραγγελία για αφηγητές Kamishibai, δημιουργεί Kamishibai Kits, και διοργανώνει εργαστήρια με θέμα το Kamishibai για εκπαιδευτικούς και γονείς και καλλιτεχνικές δράσεις για παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Παράλληλα, διδάσκει Τάι Τσι και Τσι Γκονγκ στη Θεσσαλονίκη και τα Γιαννιτσά.

 

Επόμενο εργαστήριο Kamishibai

Το επόμενο εργαστήριο Kamishibai για εκπαιδευτικούς και γονείς θα πραγματοποιηθεί στις 8 και 9 Νοεμβρίου 2025, στο Stilvi Healing Place, στα Πεύκα Θεσσαλονίκης.

Περισσότερες πληροφορίες θα δείτε εδώ