Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το παιδικό βιβλιοπωλείο “Έτσι Κάνουν οι Μπαλαρίνες” προτείνει να στρέψουμε την προσοχή σε ένα από τα πιο θεμελιώδη και συχνά, παραμελημένα δικαιώματα: το δικαίωμα στην ίδια την παιδική ηλικία.
Με μια σύντομη παρατήρηση της καθημερινότητας των παιδιών διαπιστώνει κανείς, ότι η παιδική ηλικία κινδυνεύει να γίνει απλώς μια μεταβατική περίοδος και όχι ένας αυτόνομος χρόνος για παιχνίδι, ανακάλυψη και ελεύθερη έκφραση.
Τι σημαίνει λοιπόν, το Δικαίωμα στην Παιδική Ηλικία;
Πέρα από την κατοχύρωση της υγείας, της ασφάλειας και της εκπαίδευσης, πρόκειται για το δικαίωμα:
Στο Ελεύθερο Παιχνίδι: Το παιχνίδι χωρίς δομή και συνθήκη που επιτρέπει στη φαντασία και την κοινωνικότητα να ανθίσουν και κυρίως, χτίζει την ψυχική ανθεκτικότητα.
Στη Βαρεμάρα: Η βαρεμάρα είναι η ρίζα της δημιουργικότητας. Τότε τα παιδιά επινοούν μόνα τους τον τρόπο να περάσουν την ώρα τους.
Στο Λάθος: Να πέσουν, να λερωθούν, να κάνουν λάθος επιλογές χωρίς τον φόβο της κριτικής.
Στο “Αργό” και ξέγνοιαστο μεγάλωμα: Ας μην κατανοούν πρόωρα τις αγωνίες των μεγάλων, για να μένει ανεμπόδιστη η απεριόριστη χαρά της ηλικίας τους.
Παιδικά Βιβλία για τα Δικαιώματα
Προτείνονται κάποιοι τίτλοι Παιδικών Βιβλίων για τα Δικαιώματα, ως εξαιρετικές αφορμές για να ξεκινήσει η συζήτηση με τους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς για τη γνώση και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων, ώστε το δικαίωμα στην παιδική ηλικία να γίνει μια ζωντανή πραγματικότητα.
“Πού κρύβονται τα δικαιώματα;” (Μαρίζα Ντεκάστρο), εκδόσεις Μεταίχμιο Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία που εξηγεί με απλό και παιχνιδιάρικο τρόπο τις έννοιες των δικαιωμάτων.
“Έχω δικαίωμα; Έχω δικαίωμα!” (Πάνος Χριστοδούλου), εκδόσεις Μικρή Σελήνη Ένα βιβλίο που ενθαρρύνει τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να διεκδικήσουν όσα δικαιούνται.
“Το μαγικό μολύβι της Μαλάλα” (Malala Yousafzai), εκδόσεις Πατάκη Η ιστορία της Μαλάλα Γιουσαφζάι είναι ένα ισχυρό παράδειγμα για το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την ελεύθερη έκφραση.
“Η φυλή των Βρομύλων” (Elise Gravel), εκδόσεις Μικρή Σελήνη Ένα βιβλίο που συχνά προτείνεται για να συζητηθεί η ισότητα και η αποδοχή της διαφορετικότητας, που αποτελούν βασικά δικαιώματα.
«Ο πειρατής και τα χαμένα δικαιώματα» (Ζωή Ράλλη και Υπατία Παστουρματζή), εκδόσεις Διάπλους Πώς θα χαριστούν στα παιδιά της γης και πάλι τα χαμένα τους δικαιώματα;
«Όλοι ελεύθεροι και όλοι ίσοι» (Lola Boudreaux), εκδόσεις Φουρφούρι Ανακαλύπτουμε την οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων.
Λίγα Λόγια για την Κατερίνα Πάστρα
Η Κατερίνα Πάστρα σπούδασε φιλολογία και δημιουργική γραφή. Πριν τρία χρόνια υλοποίησε το όνειρό της, έναν χώρο με παραμύθια και δημιουργικές δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους φίλους, το βιβλιοπωλείο-καφέ «Έτσι κάνουν οι μπαλαρίνες», στα Κάστρα της Θεσσαλονίκης.
Μια τέχνη που γεννήθηκε από την ανάγκη να ειπωθούν ιστορίες
Το Kamishibai είναι μια μορφή αφήγησης που αποτελείται από διαδοχικές εικόνες σχεδιασμένες σε χαρτί και λόγια που συνοδεύουν την ιστορία. Οι εικόνες ρέουν μέσα σε ένα Butai, ένα μικρό ξύλινο θέατρο, παρόμοιο με μια βαλίτσα, που κουβαλά ο αφηγητής σε οικείους χώρους όπως σχολεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους, όπως σε πάρκα και πλατείες.
Το Kamishibai είναι σαν μια συνάντηση ανάμεσα σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο και ένα θεατρικό παιχνίδι. Σε αντίθεση όμως με ένα εικονογραφημένο βιβλίο, η μορφή Kamishibai είναι μια εμπειρία που απολαμβάνεται μαζί. Ενώ μπορούμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο μόνοι μας, το Kamishibai απαιτεί τουλάχιστον δύο άτομα για να λειτουργήσει: έναν αφηγητή και έναν θεατή.
Μια εμπειρία για όλες τις αισθήσεις
Η εμπειρία του να στέκεσαι μπροστά σε αυτό το μικρό θέατρο και να ακούς τη φωνή του αφηγητή ξυπνά όλες τις αισθήσεις: τα μάτια παρατηρούν τα χρώματα και τους χαρακτήρες που ζωντανεύουν στα σχέδια, τα αυτιά ακούν τους ήχους που εμπλουτίζουν την ιστορία και τα γέλια του κοινού, τα χέρια αγγίζουν το ξύλινο θέατρο και το χαρτί ενώ ακόμη και η όσφρηση και η γεύση συμμετέχουν καθώς ο αφηγητής Kamishibai συχνά φέρνει μαζί του μικρά γλυκίσματα.
Η απλότητά του και η άμεση επικοινωνία φέρνουν κοντά μικρούς και μεγάλους γύρω από το θεατράκι, καταφέρνοντας να συνδέουν ακόμη και γενιές. Όλα αυτά καθιστούν τη συνάντηση με αυτή τη μορφή έκφρασης μια μαγική και ποιητική εμπειρία, που αποπνέει αίσθηση κοινότητας και φροντίδας.
Από την Ιαπωνία στους δρόμους και τις πλατείες
Προέρχεται από την Ιαπωνία και το όνομά του αποκαλύπτει τα “συστατικά” του: Kami σημαίνει χαρτί και Shibai σημαίνει θέατρο.
Το Kamishibai έγινε ευρέως διαδεδομένο μεταξύ 1920 και 1970, μετά από περιόδους ύφεσης στη χώρα και την έλευση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ορισμένοι άνθρωποι επινόησαν νέα επαγγέλματα για να επιβιώσουν: να λένε ιστορίες στον δρόμο και να πουλούν γλυκά.
Ο αφηγητής Kamishibai ταξίδευε παραδοσιακά με ποδήλατο, στο οποίο είχε δεμένο ένα ξύλινο κουτί για να μεταφέρει τα γλυκά και το Butai, το μικρό του ξύλινο θέατρο, από το οποίο ξεπηδούσαν οι εικόνες συνοδευόμενες από τη φωνή του. Έφτανε στη γειτονιά ή την πλατεία, χτυπούσε δύο ξύλινα μπαστούνια για να τραβήξει την προσοχή και τα παιδιά συνέρρεαν για να αγοράσουν τα γλυκά του και να ακούσουν την ιστορία.
Οι πόρτες του Butai άνοιγαν και η μαγεία ξεκινούσε! Οι ιστορίες εκτυλίσσονταν σε κεφάλαια, έτσι ο αφηγητής, επιστρέφοντας την επόμενη μέρα, έβρισκε το κοινό του έτοιμο να ακούσει τη συνέχεια και να απολαύσει μια νέα γλυκιά λιχουδιά.
Μια λαϊκή τέχνη με χιλιάδες αφηγητές
Το Kamishibai σύντομα έγινε ένα πολύ δημοφιλές μέσο επικοινωνίας στους δρόμους της Ιαπωνίας. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, υπήρχαν περίπου 50.000 αφηγητές!
Οι ιστορίες που έλεγε ο Gaito Kamishibaiya (ο αφηγητής) περιείχαν ζώα, παιδιά, τέρατα, περιπέτειες, αλλά και χιουμοριστικά ή ρομαντικά επεισόδια για να ικανοποιήσουν κάθε κοινό.
Η προέλευσή του ωστόσο, χρονολογείται πολύ παλαιότερα, γύρω στο 1600, με ρίζες στην αφήγηση μέσω ζωγραφισμένων ρολών από ύφασμα ή χαρτί, μια πρακτική που χρησιμοποιούσαν οι βουδιστές μοναχοί για να διδάξουν στον αναλφάβητο πληθυσμό τη ζωή του Βούδα. Ένας άλλος πιθανός πρόγονος του Kamishibai είναι το μαγικό φανάρι: ένα ξύλινο κουτί με λάμπα λαδιού και κινούμενες εικόνες πάνω σε γυαλί, συνοδευόμενες από αφήγηση.
Κοινά τους στοιχεία με το Kamishibai είναι ότι πρόκειται για περιοδεύουσες μορφές τέχνης του δρόμου και πως οι ιστορίες, οι ήχοι και οι εικόνες ενώνονται, μεταφέροντας τη μαγεία του θεάτρου σε κάθε γωνιά της πόλης ή του χωριού.
Από την προπαγάνδα στην αναγέννηση
Παρά τη μεγάλη του δημοτικότητα, το Kamishibai πέρασε δύσκολες εποχές μεταξύ 1937 και 1945, όταν χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο προπαγάνδας στη διάρκεια του πολέμου. Η συγγραφή φανταστικών ιστοριών και ο αυτοσχεδιασμός δεν επιτρέπονταν.
Μετά τον πόλεμο, οι καλλιτέχνες ανασυντάχθηκαν· πολλές ιστορίες είχαν χαθεί ή καταστραφεί, άλλες ξαναγράφτηκαν, προσαρμοσμένες στις νέες εποχές. Το Kamishibai συνέχισε να ζει στους δρόμους μέχρι τη δεκαετία του 1970, πριν παραχωρήσει τη θέση του στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Το Kamishibai σήμερα
Σήμερα, το Kamishibai επιστρέφει για να ζήσει νέες περιπέτειες. Αν και σπάνια εμφανίζεται πλέον στους δρόμους, έχει βρει τη θέση του σε σχολεία, ιδιαίτερα σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς, βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα σε όλο τον κόσμο. Περισσότερο από μια μορφή αφήγησης, αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την καλλιέργεια της ανάγνωσης, του θεατρικού παιχνιδιού, της καλλιτεχνικής έκφρασης και της εργοθεραπείας.
Λίγα λόγια για την Camilla Bombardini και το KamiKamo project
Η Camilla Bombardini είναι καλλιτέχνις και συνδημιουργός της θεατρικής ομάδας Dromocosmicas, με την οποία δημιουργεί παραστάσεις και διευθύνει θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες.
Η τελευταία της δημιουργία, «Άγριος! Οι περιπέτειες ενός μπιζελιού», συνδυάζει τις γλώσσες του Kamishibai, του θεάτρου αντικειμένων και της παντομίμας, αφηγούμενη μια ιστορία για τον κύκλο της ζωής. Η παράσταση έχει βραβευθεί και υποστηριχθεί από το Prix du Livre της πόλης του Gaillac (Γαλλία) και αυτή τη στιγμή περιοδεύει σε σχολεία της βόρειας Ελλάδας.
Φέτος, ξεκίνησε το νέο της εγχείρημα με τίτλο KamiKamo: ένα εργαστήριο που σχεδιάζει και κατασκευάζει Butai (ξύλινα θέατρα) κατά παραγγελία, εικονογραφεί και γράφει ιστορίες για αφηγητές Kamishibai, δημιουργεί Kamishibai Kits και διοργανώνει εργαστήρια με θέμα το Kamishibai για εκπαιδευτικούς και γονείς και καλλιτεχνικές δράσεις για παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Παράλληλα διδάσκει Τάι Τσι και Τσι Γκονγκ στη Θεσσαλονίκη και τα Γιαννιτσά.
