Τα κάλαντα της Άνοιξης και η χελιδόνα!

Γράφει η Στεφανία Βελδεμίρη

Δεν έχω “χωριό”, η μαμά και ο μπαμπάς μου γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη και οι γιαγιάδες και οι παππούδες μου το ίδιο ή ήταν μωρά σαν ήρθαν οι γονείς τους από Ανατολική Θράκη & Πελοπόννησο. Μεγάλωσα στην πόλη και πέρασα στην πόλη όλες τις κλασικές μέρες που ο κόσμος πάει “στο χωριό “. Πέρασα πολύ όμορφα, όλες αυτές τις μέρες και έμαθα σπουδαία πράγματα, όπως πως είναι να μένεις όταν όλοι φεύγουν και άλλα πολλά πολλά ακόμη….

Σαν κοριτσάκι, παρακολούθησα για 7-8 χρόνια μαθήματα πιάνου, θεωρίας της μουσικής, σολφέζ, αρμονίας κ.λ.π. Λόγω της αυστηρής και τυπικής δομής των μαθημάτων, διέκοψα τις σπουδές αυτές και θα μου πεις που κολλάει αυτό τώρα; Κολλάει στο ότι όταν υποτίθεται πως “μεγάλωσα” ξεκίνησα να μαθαίνω ούτι και άρχισα να μελετάω βυζαντινή μουσική και παραδοσιακό τραγούδι. Το ωδείο που μου πρότεινε ένας φίλος, ήταν το ακριβώς αντίθετο από αυτό της πρώτης μου εμπειρίας με την μουσική. Άνθρωποι με βαθιά γνώση και αγάπη για την μουσική και ένα τεράστιο χαμόγελο από αληθινή χαρά το κύριο εκπαιδευτικό τους “όπλο”. Εκεί στο μάθημα του δημοτικού τραγουδιού, άκουσα και τραγούδησα πανέμορφα τραγούδια, έμαθα ένα σωρό έθιμα και παραδόσεις που αγνοούσα, ήμουν συνέχεια μπροστά σε έναν θησαυρό…

Ένα από τα τραγούδια αυτά, ήταν τα κάλαντα της Άνοιξης και το έθιμο της χελιδόνας! Εγώ δεν αγαπάω τον χειμώνα και αυτά τα κάλαντα, που φέρνουν… την Άνοιξα τα λάτρεψα.

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα/ήρθε κι άλλη μελιηδόνα,
κάθισε και λάλησε/και γλυκά κελάηδησε :
Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,/και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις /καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις , κι αν κακίσεις,/πάλιν άνοιξη θ” ανθίσεις.
Θάλασσαν επέρασα,/τη στεριάν δεν ξέχασα,
κύματα κι αν έσχισα , / έσπειρα “ κονόμησα.
Έφυγα κι αφήκα σύκα/ και σταυρόν και θημωνίτσα.
Κι ήρθα τώρα κι ηύρα φύτρα/κι ηύρα χόρτα, σπάρτα, βλίτρα,
βλίτρα, βλίτρα, φύτρα, φύτρα.Συ, καλή νοικοκυρά, / έμπα στο κελάρι σου,
φέρ” αυγά περδικωτά / και πουλιά σαρακοστά.
Όρισεν ο δάσκαλος / κι ο Θεός που τα “ δωκε
ν΄αγοράσουμε οχτώ,/ να πουλούμε δεκοχτώ,
να κερδαίνουμε τριάντα,/ διάφορα μεγάλα πάντα.Και στο σπίτι και στη χώρα / μέσα δω που “ ρθαμε τώρα,
μέσα γειά , μέσα χαρά, / στον αφέντη , στην κυρά,
στα παιδιά και στους γονείς,/σ΄όλους τους ,τους συγγενείς.
Μέσα Μάρτης, έξω ψύλλοι,/’εξω οχτροί , σας τρών΄οι σκύλοι.
Μέσα φίλοι, μέσα φτήνια, / και χαρές, χοροί, παιχνίδια,
και εφέτος και του χρόνου,/και του χρόνου κι άλλα χίλια.

Εδώ τραγουδιστά:

Παιδιά και χελιδόνια είναι στενά συνδεδεμένα από την αρχαία εποχή. Για να γιορτάσουν τον ερχομό τους και την αρχή της Άνοιξης, τα παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους την 1η ή την 21η Μαρτίου (που είναι η εαρινή ισημερία), κρατώντας στα χέρια τους μια χελιδόνα. Μια κατασκευή με ένα ομοίωμα χελιδονιού που περιστρέφεται στην κορυφή, στολισμένη με φύλλα κισσού, κουδουνάκια ή πολύχρωμα χαρτιά. Πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν. Οι άνθρωποι τους φίλευαν καλούδια και συνήθιζαν να προσφέρουν και αυγά. Ακούστε περισσότερα για τα χελιδονίσματα εδώ:

Και τι να πούμε για τον Μάρτη που τον αγαπάμε γιατί φέρνει ζέστες και κοντομάνικα; Σύμφωνα με την παράδοση (όπως την κατέγραψε ο Νίκος Πολίτης το 1904) ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες μία καλή, ανοιχτόκαρδη και γελαστή και μια σκουντουφλιάρα και θυμώδισσα που πάντα κλαίει. Κι όταν πάει στη γελαστή γίνεται κι ο καιρός γελαστός κι όταν πάει στη σκουντουφλιάρα ο καιρός χαλάει.

Καλή Άνοιξη σε όλους!

Υ.γ. Σε οτιδήποτε επιλέξετε να μάθει το παιδί σας, φροντίστε να έρχεται σε επαφή με αυθεντικά χαμογελαστούς ανθρώπους. Είναι οι μόνοι που κατέχουν το αντικείμενό τους, ξέρουν να το μεταδίδουν, συνήθως μοιάζει σαν να μην ξέρουν τίποτα και όταν κάνουν μάθημα ξεχνούν την ώρα, τον χρόνο και ακόμη και τον χώρο.

Ζωγραφιά: Στεφανία Βελδεμίρη