Γράφει ο Κωστής Δημολιός| Media Owl
Όταν αναλογίζομαι τη σχέση των παιδιών με το διαδίκτυο, μπορώ να σκεφτώ πως υπάρχουν σίγουρα δύο κατηγορίες γονέων. Από τη μία οι γονείς οι οποίοι αφήνουν τα παιδιά τους μπροστά σε μία οθόνη αδιαφορώντας για το περιεχόμενο που ενδεχομένως να παίζει αυτόματα σε σελίδες όπως το Youtube ή για τις επιπτώσεις της πολύωρης έκθεσης στην οθόνη. Από την άλλη, υπάρχουν οι γονείς που θα απομακρύνουν τα παιδιά από τις οθόνες, από κάθε ψήγμα και ένδειξη του ψηφιακού κόσμου που μας περιβάλλει.
Ακραία τα δύο παραπάνω παραδείγματα; Ναι είναι όντως ακραία, αλλά δεν παύουν να αποτελούν πραγματικά μοντέλα γονέων που έχουμε συναντήσει ως εκπαιδευτικοί. Θεωρητικά, κανείς από τους προαναφερθέντες δύο γονείς δε θα ήθελε συνειδητά το κακό του παιδιού του. Ο πρώτος, όμως, ίσως να μη συνειδητοποιεί ή να αγνοεί τους κινδύνους και τις απειλές που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο και στις οθόνες. Ο δεύτερος, από την ανησυχία του, ίσως στερεί από το παιδί του το να γνωρίσει και να εφοδιαστεί με δεξιότητες για ένα περιβάλλον στο οποίο αργά η γρήγορα θα βρεθεί.
Ένας Oδηγός Aσφάλειας και Eγρήγορσης για κάθε γονέα
Θέλουμε τα παιδιά μας να είναι ασφαλή; Αν ναι, τότε πρέπει να έχουμε κατά νου πώς το διαδίκτυο είναι χρόνια τώρα κομμάτι της πραγματικής ζωής. Και όντας κομμάτι της, μπορεί να συναντήσει κανείς τα πιο φωτεινά και δημιουργικά μέρη, αλλά ταυτόχρονα και τα σκοτεινά και επικίνδυνα σοκάκια. Τα παιδιά μας θα πρέπει να εκπαιδεύονται από νωρίς για το πώς θα παραμένουν ασφαλή σε αυτό τον αχανή και πολυποίκιλο χώρο. Στα πρώτα τους αυτά βήματα, καθοδηγητές τους, όπως και στην πραγματική ζωή, είναι φυσικά οι γονείς.
Πάμε μία βόλτα;
Ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα στη ζωή κάθε ανθρώπου είναι το ποδήλατο. Ποιος δε θυμάται τις πρώτες εμπειρίες και τις πρώτες βόλτες με αυτό; Όλες και όλοι ανεβήκαμε, τσουλήσαμε στην άσφαλτο με τη βοήθεια βοηθητικών ροδών και οι γονείς μας ήταν εκεί, κοντά μας. Να μας υποστηρίζουν, να μας επιβλέπουν και να μας χαίρονται στις πρώτες βόλτες και στις πρώτες μας εξερευνήσεις σε μία αυλή ή στο δρόμο της γειτονιάς.
Η εμπειρία του διαδικτύου δεν απέχει πολύ από αυτή τη γνώριμη σε κάθε άτομο ανάμνηση: κανένας γονέας που επιζητά την ασφάλεια του παιδιού του στο διαδίκτυο δεν το αφήνει έρμαιο των αλγόριθμων των κοινωνικών δικτύων. Όπως δε θα αφήναμε το μικρό παιδί μας να τριγυρνά μόνο του στην πόλη με το ποδήλατό του, με παρόμοιο τρόπο πρέπει να βλέπουμε την είσοδο των παιδιών στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο και οι πύλες σε αυτό, οι οθόνες και τα Μέσα εν γένει, είναι εργαλεία τα οποία οφείλουμε να γνωρίζουμε ως χρήστες πώς θα χρησιμοποιούνται. Οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να τα χρησιμοποιούν, όπως κάνουμε και με οποιοδήποτε άλλο εργαλείο, όχημα, μέσο υπάρχει στη ζωή μας.
Με τη σωστή καθοδήγηση και την καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών, μπορούμε να κάνουμε την εμπειρία τους στο διαδίκτυο ασφαλή, θετική και μοναδική, όπως μια χαρούμενη απογευματινή βόλτα με το παιδί μας και το ποδήλατό του.
Βήματα προς την παιδεία στα Μέσα
Πώς θα ξεκινήσετε, λοιπόν, τις διαδικτυακές οικογενειακές σας βόλτες;
- Ξεκινήστε με μικρά βήματα. Θυμηθείτε αρχικά τον κανόνα Γάλλου Ψυχιάτρου Serge Tisseron για τη σταδιακή είσοδο των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο. Θα σας βοηθήσει έτσι ώστε πετύχετε μια σταδιακή γνωριμία των παιδιών με το διαδίκτυο. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να κατανοήσουμε πως το ταξίδι των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο, οφείλει να ξεκινάει με τα πιο απλά και ασφαλή εργαλεία. Και με τους γονείς φυσικά στο πλάι τους. Όπως ακριβώς ξεκινούν και τα μαθήματα του ποδηλάτου! Όταν ξεκινούν τα παιδιά μας τις πρώτες τους βόλτες, δε μπορούμε να τους δώσουμε ένα μεγάλο ποδήλατο, αντίστοιχο των αναγκών τους. Όπως, επίσης, δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να βάλουμε το παιδί μας να οδηγήσει ένα τελευταίας τεχνολογίας ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Αφήνετε το παιδί σας να χρησιμοποιεί μόνο του, χωρίς κάποια επιτήρηση το εξελιγμένο smartphone σας; Ξανασκεφτείτε το…
Τα βήματα σας πρέπει να είναι μικρά και σταθερά. Γνωρίστε μαζί τα πρώτα εργαλεία του διαδικτύου. Περιηγηθείτε, δείτε βίντεο και γνωρίστε απλές εφαρμογές και λειτουργίες των συσκευών. Μεγαλώνοντας, όταν το παιδί αρχίσει να μπαίνει στην εφηβεία, δώστε πρόσβαση σε ένα κινητό με περιορισμένες λειτουργίες. Σιγά σιγά όσο το παιδί συνεχίζει να μεγαλώνει επιτρέψτε την είσοδο σε κοινωνικά δίκτυα. Αργότερα, κοντά στην ηλικία των 16, το παιδί ίσως να είναι έτοιμο να αποκτήσει την high tech συσκευή που πάντα ονειρευόταν.
- Είστε το παράδειγμα του παιδιού σας. Ξέρετε ότι είστε το παράδειγμα του παιδιού σας στην οδήγηση; Εμείς οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουμε πολλές φορές από τις αφηγήσεις των παιδιών αν περνάτε συχνά με πορτοκαλί, πώς συμπεριφέρεστε και από τις ατάκες τους, πώς… μιλάτε! Τα παιδιά μιμούνται και μαθαίνουν κάθε συμπεριφορά και κάθε δεξιότητα που τους περνάτε! Αυτό ισχύει φυσικά και για τη χρήση του διαδικτύου και των Μέσων. Το παιδί που βλέπει τους γονείς του συνεχώς απασχολημένους στο κινητό, μιμείται ακόμη και μέσα στο παιχνίδι του αυτές τις συμπεριφορές. Αργότερα ενδεχομένως να τις μεταφέρει στη ζωή του, να τις κάνει δικές του.
Γίνετε, λοιπόν, το παράδειγμα προς μίμηση στη χρήση των συσκευών και στην ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο. Δείξτε στα παιδιά πώς μπορούν να είναι ασφαλή, ευγενικά με τους άλλους και προσεκτικά στις βόλτες τους στο διαδίκτυο, όπως θα θέλατε να κάνουν σε κάθε άλλη βόλτα τους. Και όπως πρέπει φυσικά να κάνουμε όλοι μας…
- Ανοίξτε τον Θετικό διάλογο. Ένα βήμα που συνοδεύει τα δύο προηγούμενα, είναι φυσικά ο διάλογος. Όταν τα παιδιά μας επιστρέφουν από το σχολείο ή από μια έξοδό τους με τους φίλους τους, πάντα θέλουμε να μαθαίνουμε πώς πέρασαν. Θα τους κάνουμε βασικές ερωτήσεις κι αν διακρίνουμε ότι κάτι συνέβη θα επιμείνουμε για να το κατανοήσουμε. Η καλλιέργεια ενός κλίματος αμοιβαίας κατανόησης και εμπιστοσύνης μεταξύ γονέα και παιδιού, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ώστε να μοιράζεται μαζί μας το παιδί ό,τι το απασχολεί.
Χτίστε, λοιπόν, με τα παιδιά ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Μιλήστε μαζί τους ανοιχτά, καθαρά, με όμορφο λόγο ακόμη και για ευαίσθητα θέματα και χωρίς να τα κρίνετε, εξηγώντας τους, τους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν στο internet ή στα social media. Σημαντικό είναι να τους δείξετε, ότι μπορούν να έρθουν σε εσάς με οποιεσδήποτε ανησυχίες, προβληματισμούς ή ερωτήσεις.
- Παραμείνετε σε εγρήγορση: Όπως αναφέραμε και παραπάνω, είναι καλό να είμαστε σε ετοιμότητα να αναγνωρίσουμε προειδοποιητικά σημάδια που υποδηλώνουν μια άσχημη εμπειρία του παιδιού στο διαδίκτυο. Από τις απάτες, στο cyber-bullying κι από την αποστολή ύποπτων μηνυμάτων στην έκθεση προσωπικών στοιχείων, ο κατάλογος των δυσάρεστων και τραυματικών εμπειριών μπορεί να είναι ατέλειωτος. Οι επιπτώσεις αυτών των εμπειριών μπορεί να είναι ακόμη ιδιαίτερα επιβλαβείς για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού.
Θα επιτρέπαμε στο παιδί μας να μιλάει σε έναν άγνωστο; Δε θα μας προβλημάτιζε μια ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά του; Είναι σημαντικό, λοιπόν, να έχουμε τα μάτια μας στη συμπεριφορά και στις αντιδράσεις του παιδιού. Και φυσικά, έχει ιδιαίτερη σημασία να προσεγγίσουμε τα παιδιά μας με ενσυναίσθηση συζητώντας ακόμη και τα πιο ευαίσθητα θέματα που μπορεί να τα απασχολούν μετά από μία online περιήγηση.
- Καθορίστε τα όρια στη χρήση των συσκευών: Θεσπίστε από κοινού σαφείς οικογενειακούς κανόνες σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου στο σπίτι. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τον χρόνο που μπορούν να περνάνε τα παιδιά online, τα δωμάτια στα οποία επιτρέπονται οι συσκευές, τις στιγμές της ημέρας κατά τις οποίες δε θα γίνεται χρήση κινητών, το σημείο στο οποίο θα συγκεντρώνονται όλες οι συσκευές για φόρτιση, τις ιστοσελίδες στις οποίες δεν επιτρέπεται η πρόσβαση. Είναι επίσης σημαντικό να εξηγήσετε στα παιδιά τις συνέπειες που υπάρχουν σε περίπτωση παράβασης των κανόνων και πως αυτοί ισχύουν φυσικά για κάθε μέλος της οικογένειας.
Τέλος, θυμηθείτε να απενεργοποιήσετε την επιλογή Autoplay από τις πλατφόρμες βίντεο όπως το Youtube. Θα σας βοηθήσει να οριοθετήσετε πιο ξεκάθαρα τον χρόνο παραμονής στις οθόνες αλλά και να έχετε τον έλεγχο του περιεχομένου που παρακολουθούν τα παιδιά.
- Χρησιμοποιείστε μαζί τις συσκευές. Περάστε χρόνο με τα παιδιά σας, ενώ πλοηγούνται στο διαδίκτυο, στο αγαπημένο τους κοινωνικό δίκτυο ή ενώ βλέπουν βιντεάκια και παίζουν online παιχνίδια. Θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε καλύτερα τις αγαπημένες τους εμπειρίες, τους ήρωες, τους influencers που παρακολουθούν, τα πρότυπα που έχουν. Παρομοίως μπορεί να συναντήσετε ψευδείς πληροφορίες, αρνητικό περιεχόμενο ή και ευκαιρίες για να ανοίξουν συζητήσεις για πιο ευαίσθητα θέματα σχετικά με το διαδίκτυο αλλά και τη ζωή.
Το να περνάτε χρόνο μαζί στις οθόνες θα βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν κριτικές δεξιότητες, κατανόηση, ευαισθησίες, υπευθυνότητα και την απαραίτητη εγρήγορση, ώστε η εμπειρία τους στο διαδίκτυο να είναι ασφαλέστερη.
- Χρησιμοποιήστε τα εργαλεία γονικού ελέγχου: οι κινητές συσκευές, οι υπολογιστές και σχεδόν κάθε ηλεκτρονική συσκευή στις μέρες μας, περιέχουν εργαλεία που θέτουν αυτόματα χρονικά όρια, περιορισμούς στην πρόσβαση και στη χρήση λειτουργιών και εφαρμογών. Παρομοίως τέτοιες λειτουργίες υπάρχουν για τις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων. Εξερευνήστε και επιλέξτε τις ρυθμίσεις που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες σας.
Οι όποιες ρυθμίσεις εφαρμοστούν, θα πρέπει εννοείται να γίνουν εν γνώσει του παιδιού. Ειδάλλως, κάθε κρυφή ενεργοποίηση ρυθμίσεων είναι πιθανό να δημιουργήσει ρήξη στη σχέση με το παιδί σας. Και η ύπαρξη αμοιβαίας εμπιστοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντική, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Για αυτούς τους λόγους, η εφαρμογή τέτοιων περιορισμών πρέπει να γίνεται φανερά, σε συνδυασμό με τις προαναφερθείσες κινήσεις αλλά και με μέτρα προστασίας από τους διαδικτυακούς κινδύνους.
Αντί επιλόγου
Η καλλιέργεια της ασφαλούς προσέγγισης του διαδικτύου δεν αποτελεί μια διαδικασία που θα ολοκληρωθεί από τη μία μέρα στην άλλη. Τα βήματα που θα κάνετε με την οικογένειά σας θα είναι μικρά και σταθερά. Θα ανεβαίνετε αργά, σταδιακά και σταθερά τα σκαλοπάτια της ασφαλούς πλοήγησης. Όταν το παιδί σας μεγαλώσει και είναι πια στην εφηβική ηλικία, θα μπορείτε να αρχίσετε να βλέπετε ξεκάθαρα τους καρπούς της προσπάθειάς σας. Θα έχετε πλάι σας ένα υπεύθυνο παιδί, που θα μπορεί να πλοηγείται με ασφάλεια, αναγνωρίζοντας τις απάτες και τους κινδύνους του διαδικτύου, ενώ ταυτόχρονα θα έχει να μάθει και να ανακαλύψει ακόμη πολλά για τον ψηφιακό κόσμο αλλά και για την πραγματική ζωή.
Ακούστε εδώ το podcast του media owl, σε μια συζήτηση με την Ιωάννα Σεραφειμίδου (Πυγολαμπίδες) για το Slow Living και την υπερπληροφόρηση που δεχόμαστε καθημερινά.
Λίγα Λόγια για τον Κωστή Δημολιό
Ο Κωστής Δημολιός είναι νηπιαγωγός, με ανησυχίες που αφορούν στις σχέσεις των
οικογενειών με τα ψηφιακά μέσα.
Είναι συνιδρυτής του Βρεφονηπιακού σταθμού «Σπιτόδενδρο» και δημιουργός του project
Παιδείας στα Ψηφιακά Μέσα «Media Owl». Μπορείς να τον ακούσεις να συζητά με ειδικούς
για θέματα που αφορούν στις σχέσεις μας με τα Μέσα στο Podcast «Καλειδοσκόπιο».
Μάθε περισσότερα για τον Κωστή και την Παιδεία στα Ψηφιακά Μέσα στον Ιστότοπο του
Media Owl.
