Περί ανθρώπων

Ο άνθρωπος και όλες οι πτυχές αναπαράστασής του, σε κάθε πλαίσιο -οικογενειακό, κοινωνικό, επαγγελματικό, έμφυλο, μικροϊστορίας και μακροϊστορίας- μπαίνει στο… κάδρο στη νέα, φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Περί ανθρώπων» του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α’, Προβλήτα Α’, Λιμάνι), από τις 5 Μαρτίου έως τις 14 Σεπτεμβρίου 2025.

Η έκθεση παρουσιάζει μια ανθολογία 107 φωτογραφικών έργων, Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής φωτογράφων, ιστορικών και σύγχρονων, από τις συλλογές του Μουσείου. Τα έργα σκιαγραφούν, στη διάρκεια ενός αιώνα, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, μεταξύ άλλων, στημένα οικογενειακά και γυμνά πορτρέτα σε φωτογραφικά στούντιο, αποτυπώσεις της τρέχουσας ή ιστορικής κοινωνικής και πολιτικής συνθήκης, την απόλυτη στιγμή με την πηγαία ενέργειά της, τη σκηνοθετική επινόηση με την πλήρως ελεγχόμενη διάταξη.

Στα έργα ενσωματώνονται επίσης ιδιαίτερες αφηγήσεις, εικαστικοί πειραματισμοί, ημερολογιακά ιδιώματα, μεταφορές για κεντρικά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως ο θάνατος ή το οικείο και το ξένο, αλλά και τη διερεύνηση του εαυτού στην εποχή του me culture. Η έκθεση κλείνει με μια νότα από το αύριο και την απεικόνιση του μετα-ανθρώπινου μέσα από ειδικό λογισμικό και εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης.

Μια ιστορική διαδρομή

Από την επίσημη ανακοίνωσή της το 1839, η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε ως «καθρέφτης με μνήμη» της ανθρώπινης ύπαρξης (Oliver Wendell Holmes, 1859), χαρίζοντας μια ψευδαίσθηση αθανασίας σε περιόδους υψηλής θνησιμότητας. Οι αρχικά συμβατικές πόζες, ατομικές ή ομαδικές, επικύρωναν την ταυτότητα και περιέγραφαν τη μορφή, και εμπλουτίστηκαν σταδιακά καθώς εξελισσόταν η ίδια η τεχνολογία του μέσου, με εικόνες πιο αυθόρμητες, ακόμη και ανύποπτες. Η πληθώρα φωτογραφιών με ανθρώπινα θέματα κατέγραφε αποσπασματικά όσο και καίρια στοιχεία για τις κοινωνικές σχέσεις, τα ήθη κάθε εποχής, τις συνθήκες εργασίας, τα σημαντικά γεγονότα, σαρώνοντας την προσωπική και τη συλλογική ζωή, τη μικροϊστορία και τη μακροϊστορία. Μέσα από αυτή την πανσπερμία εικόνων και διασχίζοντας όλες τις σαρωτικές αλλαγές, κοινωνικές και τεχνολογικές, ο άνθρωπος μοιάζει να παρέμεινε στο επίκεντρο του πεδίου ορατότητας της φωτογραφίας: από τη φωτογραφική τέχνη, τη φωτοδημοσιογραφία και το κοινωνικό ντοκουμέντο, μέχρι τη μόδα, τη διαφήμιση και πάνω απ’ όλα την αναμνηστική φωτογραφία, αυτή την κανονικοποιημένη όσο και αστάθμητη κατηγορία εικόνων που ανθεί σήμερα κυρίως μέσα από την εικονογραφική θύελλα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και όταν ο άνθρωπος δεν ήταν εμφανώς παρών στο κάδρο παρέμεναν πολύ συχνά τα ίχνη αλλά και οι επιπτώσεις των πράξεών του. Με αυτόν τον τρόπο, η φωτογραφία μοιάζει να συνέργησε, έστω και ακούσια, στην περαιτέρω έκταση του ανθρωποκεντρισμού στη σύγχρονη εποχή παρά στην εξασθένισή του.

Επιμέλεια: Ηρακλής Παπαϊωάννου

Συμμετέχοντες φωτογράφοι: Περικλής Αλκίδης, Καλλιόπη Βουτζαλή, Όλγα Δέικου, Νικολέττα Ζήση, Σωκράτης Ιορδανίδης, Νίκος Ι. Καλλιανιώτης, Λίζη Καλλιγά, Νατάσα Καντεμίρη, Viktor Koen, Πάνος Κοκκινιάς, Νίκος Κουκής, Ευαγγελία Κρανιώτη, Γιάννης Κωνσταντίνου, Δημήτρης Λέτσιος, Πέπη Λουλακάκη, Δημήτρης Μιχαλάκης, Katharina Mouratidi, Γιώργος Μουτάφης, Κώστας Μπαλάφας, Ηλίας Μπουργιώτης, Θόδωρος Νικολέρης, Σταύρος Ξηρός, Παναγιώτης Παπαδημητρόπουλος, Λεωνίδας Παπάζογλου, Λία Σμαράγδα, Σπύρος Στάβερης, Γιάννης Στυλιανού, Κατερίνα Τσακίρη, Δημήτρης Τσουμπλέκας, Παύλος Φυσάκης