Έχει βρει τον “μαγικό” τρόπο να κάνει την αρχαιολογία να μοιάζει παιχνιδάκι. Ο Θεόδωρος Παπακώστας είναι αρχαιολόγος και πλέον ευρέως γνωστός ως archaeostoryteller, αφού μέσα από τον λογαριασμό του στο Instagram έχει καταφέρει να κάνει χιλιάδες ανθρώπους να αγαπήσουν την Ιστορία και δη την αρχαιότητα. Μέσα από τις χιουμοριστικές “αρχαιοϊστορίες” στο account του, τα απολαυστικά βιβλία του («Χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;», «Αρχαιολογία αγάπη μου… έλα πάρε με από δω», «Παιδιά, χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;», «Η αρχαιότητα είναι παιχνιδάκι») και το άκρως ενδιαφέρον podcast του, φέρνει μικρούς και μεγάλους σε επαφή με το πλούσιο παρελθόν μας.

Ο Θεόδωρος Παπακώστας μάς εξηγεί γιατί η αρχαιολογία μπορεί να γίνει το σκαλί για ένα καλύτερο παρόν και μέλλον, αν μπει στη ζωή μας με τον κατάλληλο τρόπο. 

 

Συνέντευξη του Θεόδωρου Παπακώστα στις Πυγολαμπίδες

Τι ονειρευόσασταν να γίνετε όταν ήσασταν μικρός και πώς τελικά οδηγηθήκατε στην αρχαιολογία; Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη εμπειρία που σας έστρεψε προς αυτήν την επιστήμη;

Από μικρός ήθελα να ασχοληθώ με το ανθρώπινο παρελθόν. Μου εξίταρε τη φαντασία το πως μπορεί να ζούσαν άνθρωποι πριν από χιλιάδες χρόνια, τι να συνέβη, τι να σημαίνει κάθε εύρημα που βγαίνει από το χώμα. Η αγάπη μου δεν πυροδοτήθηκε από ένα αποκλειστικό γεγονός, αλλά από τη συνήθεια της μητέρας μου να επισκεπτόμαστε κάθε αρχαιολογικό χώρο και σημείο πολιτισμού στα ταξίδια μας.

 

Πώς έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει, ίσως, οι γνώσεις σας για την αρχαιολογία την καθημερινή σας ζωή και τις σχέσεις σας με τους άλλους;

Η αρχαιολογία μας βοηθάει να καταλάβουμε την ανθρωπότητα στο σύνολό της, επομένως θεωρώ ότι με έχει βοηθήσει πάρα πολύ να αποκτήσω καλύτερη ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους. Πάντα αναφέρομαι στην πλευρά της αρχαιολογίας που μελετά τις ζωές των ανθρώπων, και όχι απλώς τις μεγάλες μάχες και τα λαμπρά κτίρια. Και αυτά χρειάζονται, αλλά δεν αρκεί να μένουμε σε αυτά… 

 

Γιατί η Ιστορία παραδοσιακά θεωρείται ένα από τα πιο βαρετά σχολικά μαθήματα και πώς θα μπορούσε να αλλάξει ιδανικά ο τρόπος που διδάσκεται, ώστε να υποστηρίζει επαρκώς τη σύνδεση των παιδιών με την τοπική ιστορία και τον πολιτισμό; 

Κατά τη γνώμη μου η Ιστορία θεωρείται βαρετό μάθημα γιατί διδάσκεται με πάρα πολλή λεπτομέρεια από πολύ μικρή ηλικία, προσπαθώντας να βάλουμε τα παιδιά να αποστηθίσουν πάρα πολλές χρονολογίες και γεγονότα. Επίσης, δυστυχώς, ξεκινάμε την Ιστορία λανθασμένα μέσω Μυθολογίας και μετά περνάμε στα πραγματικά γεγονότα. Τα πραγματικά γεγονότα παρουσιάζονται στεγνά και καταλήγει κάθε άνθρωπος να διαλέγει να κρατήσει μόνο τη Μυθολογία ως αγαπημένο κομμάτι. Είναι, όμως, άδικο για την υπόλοιπη πολιτιστική κληρονομιά μας.

 

Η αρχαιολογία συνδέεται με το παρελθόν, αλλά σίγουρα διαμορφώνει το παρόν και το μέλλον. Πώς βλέπετε αυτή τη συμβολή της και ποιο θεωρείτε το πιο σύγχρονο μάθημα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτή;

Η αρχαιολογία δείχνει την πραγματική ανθρωπότητα. Όταν καταλάβουμε καλύτερα τους ανθρώπους στο σύνολο, τις κοινωνίες μας, τους τρόπους που επικοινωνούμε και τους λόγους πίσω από αυτό, υπάρχει η ελπίδα να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας και να χτίσουμε μια λίγο καλύτερη κοινωνία.

 

Έχετε συμμετάσχει σε ανασκαφές στην Ελλάδα και τη Βρετανία, ενώ έχετε εργαστεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και στην Αρχαιολογική Υπηρεσία Κιλκίς. Ποιο είναι το πιο αναπάντεχο συναίσθημα που νιώσατε κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής; Μπορείτε να μοιραστείτε μία εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη;

Η πιο γλυκιά στιγμή ήταν όταν στις ανασκαφές μου στα Καλίνδοια Χαλκιδικής, βρέθηκε το σπασμένο κεφάλι ενός μαρμάρινου αγάλματος μετά από 80 χρόνια. Το σώμα του αγάλματος είχε βρεθεί από τους πρόσφυγες που είχαν έρθει στην περιοχή, και εκτίθετο στην πλατεία του χωριού, μέχρι που το πήρε η αρχαιολογική υπηρεσία, για να το βάλει στο μουσείο. Δεκαετίες αργότερα, το κεφάλι του βρέθηκε μέσα στο χώμα.

 

Η επικοινωνία της αρχαιογνωσίας στα social media έχει διαφορετικές απαιτήσεις από την παραδοσιακή έρευνα. Ποια ήταν η αρχική σας πρόθεση όταν πρωτοξεκίνησε το account του @archaeostoryteller στο Instagram και ποια η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε, ανοίγοντας αυτό το νέο «παράθυρο» στην αρχαιολογία για το ευρύ κοινό;

Όταν ξεκίνησα την επικοινωνία της αρχαιογνωσίας μέσω κοινωνικών δικτύων, κανείς δεν πίστευε ότι μπορεί να χωρέσει η αρχαιογνωσία εκεί. Κάποια χρόνια μετά και με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου στα προφίλ μου, διαψευστήκαμε όλοι γιατί το αρχαιόφιλο κοινό όντως υπάρχει, τελικά, εκεί έξω. Στα κοινωνικά δίκτυα δεν μπορεί να μπει η ίδια η επιστήμη, αλλά μπορεί κάλλιστα να μπει η επικοινωνία της και να λειτουργεί ως φάρος, που θα φέρει πολλούς στο λιμάνι της επιστήμης. 

 

Ποια είναι τα συνήθη σχόλια που λαμβάνετε από ακροατές σχετικά με το podcast σας και ποια η πιο ενδιαφέρουσα αντίδραση ή ερώτηση;

Το πιο σύνηθες και προσωπικά αγαπημένο σχόλιο είναι: “Νόμιζα πως δεν με αφορά ή δεν με ενδιαφέρει καθόλου η αρχαιολογία, αλλά πλέον έχω αλλάξει γνώμη.”

 

Πώς ισορροπείτε με τόση μαεστρία στα βιβλία σας μεταξύ χιούμορ και γνώσης; Υπήρχε κάποια στιγμή που χρειάστηκε να θυσιάσετε την «ακρίβεια» για χάρη της αφήγησης; Αν ναι, πώς το διαχειριστήκατε;

Δεν θυσιάζεται ποτέ η ακρίβεια. Θυσιάζεται η πληθώρα της πληροφορίας. Πάντα υπάρχουν κι άλλα στοιχεία να πει κάποιος ειδικός. Εκεί είναι το τρικ: να ξέρεις να διαλέγεις αυτή τη μικρή πληροφορία, που θα είναι πιο εύληπτη και ευχάριστη από το ευρύ κοινό. Αν κάποιος θέλει, και είναι ευχής έργον, μπορεί πάντα να βρει τα βιβλία και τα επιστημονικά συγγράμματα, για να φτάσει στην πιο βαθιά πληροφορία. Αλλά δεν χρειάζονται, ούτε απαιτούν όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο όγκο πληροφοριών. Επομένως, στα κοινωνικά δίκτυα φτάνει το απόσταγμα της πληροφορίας μαζί με μια δόση χιούμορ ενίοτε, για να την κάνει πιο εύληπτη. 

 

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το παιδικό βιβλίο δραστηριοτήτων «Η Αρχαιότητα είναι Παιχνιδάκι». Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που μάθατε για τον τρόπο που τα παιδιά αντιλαμβάνονται την αρχαιολογία και ποιος ο αρχικός στόχος συγγραφής αυτού του βιβλίου;

Το βιβλίο απευθύνεται σε όλους. Το έχουν λύσει και παιδιά προσχολικής ηλικίας με τη συνδρομή γονέων, αλλά και ενήλικες που απλώς ήθελαν να διασκεδάσουν. Σκοπός του βιβλίου είναι να δείξει αυτό ακριβώς: ότι η αρχαιότητα είναι κάτι απολαυστικό, που μας αφορά όλους.

 

Αν μπορούσατε να διαγράψετε ένα αρχαιολογικό στερεότυπο από τη συλλογική συνείδηση, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;

Ότι ο αρχαίος κόσμος ήταν μόνο λευκά μάρμαρα και σπουδαίοι φιλόσοφοι. Θα ήθελα να μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο αρχαίος κόσμος δεν ήταν ούτε τέλειος, ούτε φρικτός, αλλά ένας κόσμος, μια κοινωνία, που όπως και σήμερα, είχε και τον ήρωα, και τον φιλόσοφο, και τον τεμπέλη, και τον κακό, και τον φοβισμένο, τον βαριεστημένο, τον δημιουργικό, τον τολμηρό, τον αγχωμένο, τον ελπιδοφόρο… Τα πάντα όλα!

 

Τι πιστεύετε ότι θα σκεφτούν οι μελλοντικοί αρχαιολόγοι για την εποχή μας; Τι θα τους εντυπωσιάσει ή θα τους ξαφνιάσει;

Θα είναι ακόμη μια κοινωνία… Η ανθρωπότητα έχει ζήσει ΠΟΛΥ ΧΕΙΡOΤΕΡΑ, επομένως η αίσθηση πως εμείς ζούμε τραγικές στιγμές είναι δική μας αντίληψη. 

 

Ζούμε στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Έχετε σκεφτεί να την αξιοποιήσετε για να αναδείξετε την αρχαιολογία;

Φυσικά και είναι σίγουρο ότι θα γίνει, και μάλιστα σύντομα. Είναι ακόμη ένα εργαλείο που θα μάθουμε να το χρησιμοποιούμε και αυτό. 

 

Υπάρχει κάτι που θα προτείνατε στις τοπικές κοινότητες ή τους δήμους για την ανάδειξη της ιστορικής κληρονομιάς τους, ώστε να γίνει πιο προσιτή και ενδιαφέρουσα; Αν είχατε τη δυνατότητα να προτείνετε μία δράση σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας που να συνδέει παιδιά, γονείς και αρχαιογνωσία, ποια θα ήταν αυτή;

Θα οργάνωνα ξεναγήσεις, συζητήσεις, ενημερώσεις και εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό. Η ενημέρωση και η πληροφορία είναι δύναμη! 

 

Πώς μπορούν οι γονείς να κάνουν τα παιδιά τους να αγαπήσουν την ιστορία, ειδικά σε μια εποχή γεμάτη τεχνολογικές αποσπάσεις; Πώς μπορούν να ενσωματώσουν την αρχαιολογία σε απλές καθημερινές στιγμές;

Με το να την αγαπήσουν οι ίδιοι. Να την εξερευνήσουν, να την ανακαλύψουν και να την απολαμβάνουν… Τα παιδιά «πιθηκίζουν». Είμαστε μιμητικά όντα οι άνθρωποι. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας να αγαπούν κάτι, για το οποίο εμείς οι ίδιοι αδιαφορούμε. Όταν βάλουμε τον ενήλικο πληθυσμό πλήρως στον κύκλο της αρχαιογνωσίας, θα μπορέσουμε να εντάξουμε και τα παιδιά. 

Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποιες “φιλικές προς την οικογένεια” αρχαιολογικές τοποθεσίες ανά την Ελλάδα που θα προτείνατε προς επίσκεψη;

Είναι πολλά τα μουσεία που αξίζουν. Στην Αθήνα από μουσεία θα πρότεινα το Μουσείο Ακρόπολης, το Εθνικό αρχαιολογικό, το Κυκλαδικής Τέχνης, από αρχαιολογικούς χώρους τη Βραυρώνα και την Αρχαία Αγορά, στη Θεσσαλονίκη το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Αρχαία αγορά με το υπόγειο μουσείο της. Σε όλη την Ελλάδα παντού κοντά μας υπάρχει κάποιος μαγικός χώρος: Ολυμπία, Δελφοί, Κνωσσός, ναοί, κάστρα και μουσεία παντού! Φυσικά, να πούμε ότι μια προετοιμασία από πριν του τι πρόκειται να δούμε βοηθάει, ή ακόμη καλύτερα, η επένδυση του να πάρουμε έναν ξεναγό μαζί μας θα μπορούσε να απογειώσει την εμπειρία.

 

Ποιο είναι το επόμενο project που αναμένουμε από εσάς; Έχετε ήδη κάποιους μελλοντικούς στόχους στο μυαλό σας;

Έρχεται η τρίτη σειρά ντοκιμαντέρ μου (μετά τα ΣΩΣΜΕΝΑ στην Cosmote History και στο ΕRTFLIX και το POP ARCHAEOLOGY στο YouTube) που θα σας συγκλονίσει (το πιστεύω) και έρχεται και το 5^ο βιβλίο μου πλέον, που θα βγαίνει εκτός ελληνικών συνόρων!

 

Η υστεροφημία ήταν στην αρχαιότητα το αποκορύφωμα της καταξίωσης ενός ανθρώπου. Αλήθεια, είναι κάτι που σας απασχολεί και αν, ναι, τι θα επιθυμούσατε να αφήσετε πίσω σας για τις επόμενες γενιές;

Η σκέψη και μόνο ότι βοήθησα να ανακαλύψει και να αγαπήσει περισσότερος κόσμος την επιστήμη, είναι η καλύτερη ηθική ανταμοιβή για μένα. Με κάνει να νιώθω ευτυχισμένος!