Γράφει ο Άγγελος Πατσιάς | “Το σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων ”

Αγαπητοί φίλοι και φίλες.

Είναι τεράστια η χαρά μου και η τιμή να μοιράζομαι μαζί σας τις παρακάτω γραμμές. Ο λόγος που τις επέλεξα είναι γιατί η ιστορία που αφορά το παιδί παρακάτω, είναι αυτή που άλλαξε για μένα τον τρόπο που σκέφτομαι την εκπαίδευση. Ήταν ένα υπέροχο ξεκίνημα σε κάτι που σταδιακά με άλλαξε ως άνθρωπο! Καλή ανάγνωση λοιπόν και καλή σχολική χρονιά σε όλους!

(από το βιβλίο του Άγγελου Πατσιά: Το σχολείο της φύσης και των χρωμάτων, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Φυλάτος)

~~~

Γεια σας, κύριε! Είμαι ο Γιάννης ο Διαμαντάκης! 

Ήταν κάποια μέρα του πρώτου δεκαπενθήμερου του Σεπτεμβρίου που είχα πάει μόνος στο σχολείο για να δω τα πώς και τα τι μιας καινούριας εμπειρίας που ονομαζόταν Φουρφουράς και που εκείνη τη χρονιά θα ήμουν “προϊστάμενος” στο σχολείο, γεγονός που σ’ εμένα, που δούλευα για τρίτη χρονιά τότε, ήταν κάτι μεγάλο.

 Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός, ότι για να τουμπάρω τη Μαρία, τη γυναίκα που έμελλε να είναι η σύντροφος της ζωής μου, της είπα ότι έχω αυτοκίνητο ΚΙΑ, σπίτι με πισίνα -που στην πραγματικότητα η πισίνα ανήκε στο διπλανό σπίτι- και είμαι διευθυντής σχολείου! Χρυσές εποχές! 

Για να μη τα πολυλογώ, κάθισα στα σκαλοπάτια της κύριας εισόδου κοιτώντας απέναντι τον Ψηλορείτη και σκεφτόμουν πώς τελικά θα είναι αυτή η χρονιά. Τότε ήταν που ήρθε στο σχολείο ο Γιάννης. Ένα μελαχρινό, γεροδεμένο αγόρι που θα πήγαινε τότε πέμπτη δημοτικού. Καθόμουν στις σκάλες και τον έβλεπα να πλησιάζει κορδωμένος παρατηρώντας, σαν ελεγκτής, τα πάντα γύρω του. Σαν να ήθελε να βεβαιωθεί ότι όλα ήταν στη θέση τους τρεις μήνες μετά το κλείσιμο του σχολείου. Ειλικρινά δεν θυμάμαι πώς τον καλωσόρισα, τι του είπα και τι στάση ήθελα να κρατήσω στο μυαλό μου, σαν τον αυστηρό νέο διευθυντή ή σαν τον άνετο νέο δάσκαλο, αλλά ό,τι και να είπα οδήγησε στην επόμενη ατάκα.

«Γεια σας, κύριε! Είμαι ο Γιάννης ο Διαμαντάκης!»

Αυτές τις οχτώ λέξεις νομίζω ότι δε θα τις ξεχάσω ποτέ. Δεν ξέρω ακριβώς τον λόγο που εξαιτίας αυτού του παιδιού, ερωτεύτηκα όλα τα παιδιά του σχολείου πριν ακόμα τα γνωρίσω. Κανένας φόβος για τον άγνωστο που καθόταν στο σχολείο του και καμία απειλή. Ήταν εκεί, ίσος προς ίσο και μου συστηνόταν σαν να έπρεπε ήδη να τον ξέρω. Τόσο αγνός και τόσο καθαρός που πήρα θάρρος για όλα όσα θα έρχονταν. Θυμάμαι ότι μετά του είπα κάτι δασκαλίστικο για το τι του αρέσει να κάνει ή κάτι τέτοιο. Τότε αυτός μου είπε: «Εγώ καλός στα μαθήματα δεν είμαι. Βάλτε με να κάνω όμως δουλειές, να σκάβω…»

Από τότε σκέφτομαι πόσο άδικο είναι παιδιά σαν τον Γιάννη, με το ζωηρό βλέμμα, την καθαρή σκέψη και μια αρκετά καλή γνώση του εαυτού τους, να είναι τα παιδιά που επειδή συλλαβίζουν στο διάβασμα ή γράφουν σύλλαθες ορθογραφίες να νιώθουν ότι αποτυγχάνουν σε έναν θεσμό ο οποίος θα τους ακολουθεί μέχρι τα 18. Κάτι έπρεπε να γίνει.

Ο Κεν Ρόμπινσον, ο οποίος είναι κάτι σαν τον Σάκη Ρουβά των δασκάλων είχε δώσει μια εκπληκτική διάλεξη για το πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα και πώς από το σχολείο αποκλείονται οι μαθητές οι οποίοι σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο, όπως λόγου χάρη αυτοί που χρειάζεται να κουνιούνται για να το επιτύχουν. Είχε πει μια εκπληκτική ιστορία για ένα παιδάκι το οποίο ζωγράφιζε με μανία στο πίσω θρανίο μέχρι που η δασκάλα έσκυψε από πάνω του και το ρώτησε τι κάνει. Εκείνο απάντησε «ότι ζωγραφίζει τον Θεό».  

 «Μα δεν ξέρουμε πώς μοιάζει ο Θεός» αποκρίθηκε η δασκάλα.

 «Σε λίγη ώρα που θα τελειώσω θα ξέρετε» απάντησε το παιδί.  

Νομίζουμε ότι επειδή είμαστε ψηλότεροι, επιβλητικότεροι και γηραιότεροι από τα παιδιά, γνωρίζουμε καλύτερα τα πάντα. Το γήρας ειδικά και η κατάκτηση της φιλοσοφίας της ζωής, είναι δύο ποσά που στην κοινωνία μας είναι χωρίς αμφισβήτηση, ανάλογα ακόμα και ανάμεσα στους ενήλικες. Πόσο μάλλον όταν η σχέση αυτή αφορά έναν ενήλικα με ένα παιδί. Την αντίληψη αυτή την κουβαλάμε πάντα μέσα μας και θέλει προσωπικό αγώνα για την υπερνικήσεις. Όταν γινόμαστε δάσκαλοι γινόμαστε αυτοί των οποίων οι ζωές ήταν πάντα ένα μυστήριο. «Τι βάζει στο συρτάρι ο κύριος; Πώς να είναι όταν ετοιμάζει τα διαγωνίσματά μας; Γιατί αυτός συνεχίζει ανενόχλητος το μάθημα όταν τελειώνει το μάλωμα και εγώ στεναχωριέμαι μέχρι και το σπίτι; Τι κουβαλάει άραγε στην τσάντα του; Έχει γονείς; Πηγαίνει άραγε στην τουαλέτα;»

Όταν γίνεσαι αυτός που βαθμολογεί, αυτός που κατσαδιάζει, αυτός που ελέγχει, αυτός από τον οποίο εξαρτάται η οικογενειακή ευτυχία ή δυστυχία του μαθητή γεννιέται μέσα σου ένας μικρός δικτάτορας. Είτε το θέλεις είτε όχι. Πολλοί δάσκαλοι, που θα διαβάσουν αυτές τις γραμμές, θα αντιδράσουν γιατί θεωρούν ότι η εξουσία του δασκάλου είναι απαραίτητη για τις σωστές ισορροπίες. Ένας παλιός μου διευθυντής μου είχε μάθει το τρίπτυχο της σωστής σχέσης δασκάλου-μαθητή: «Πρώτα έρχεται λέει ο φόβος, ύστερα ο σεβασμός και τέλος η αγάπη».

Για να λέμε την αλήθεια το μοντέλο αυτό σε πολλές περιπτώσεις είναι επιτυχημένο γιατί βασίζεται στο συμπεριφοριστικό μοντέλο του ερεθίσματος, της αντίδρασης και της ανταμοιβής. Πολλά ζόρικα τμήματα έχουν βρει τον δάσκαλο τους με αυτό το μοτίβο και απ’ ό,τι λένε γίνεται δουλειά. Όμως κατά τη γνώμη μου αφήνουμε τα μάτια μας να βγάζουν τα συμπεράσματα και δεν κοιτάμε παραπέρα και αυτό το παραπέρα είναι το εξής απλό που βασίζεται πάλι στη θεωρία του συμπεριφορισμού. Αν μάθεις σε ένα παιδί στο να «σπάει ο τσαμπουκάς του» τότε αυτός ο τσαμπουκάς θα σπάει πάντα εύκολα. Θα γίνει ένα πλάσμα που χειραγωγείται και που δεν μπορεί να κρατήσει χαρακτήρα όταν πρέπει.

 Ο δάσκαλος μπαμπούλας έχει τα αποτελέσματά του όμως έχει και ένα μεγάλο κακό. Σπάει χαρακτήρες για να μπορέσει να χωρέσει μια πιθαμή από γνώσεις στα μυαλά των παιδιών, χωρίς να κοιτάζει αν οι ψυχές τους είναι αρκετά καθαρές να τις δεχθούν. Ομαδοποιεί τους μαθητές από ατομικότητες σε μια μονάδα η οποία ονομάζεται τάξη και, που όπως λέει και η λέξη, πρέπει να υπάρχει τάξη. Τα όρια βεβαίως είναι πολύ σημαντικά για μια ουσιαστική δημοκρατία στο σχολείο και θα ήταν λάθος να δοθεί η εντύπωση της «κακής» αναρχίας μέσα σ’ αυτό. Τα όρια όμως μπορούν να μπουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και κυρίως με την ξεκάθαρη επίγνωση των αποτελεσμάτων μιας πράξης. Χωρίς τρομοκρατίες, χωρίς τίποτα. Να καταλάβει ο κάθε μαθητής ότι όλα είναι θέμα επιλογών και αυτός είναι ο μόνος που έχει την ευθύνη γι’ αυτές. Να καταλάβει ότι μια πράξη τού ενός έχει αντίκτυπο σε πολλούς άλλους και ότι κάθε φορά θα πρέπει να ζυγίζει πριν πράττει. 

Το μειονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι απαιτεί περισσότερο χρόνο καθώς λείπει το ηλεκτροσόκ του φόβου. Οι μαθητές πρέπει να περάσουν σε επίπεδο συνειδητοποίησης και ευθύνης των πράξεών τους και εσύ πρέπει να κάθεσαι με υπομονή, επιμονή και σταθερότητα και να δίνεις αγάπη, όπως θα επέμενες και θα έδινες και στο ίδιο σου το παιδί. Δεν ξέρω τι επιτυχία έχει η μέθοδος του φόβου, αλλά αυτή έχει τόσο σταθερά και βαθιά θεμέλια που σε βάζει σε περίοπτη θέση στις καρδιές των παιδιών και που τα λόγια σου είναι, αν όχι δίπλα, τότε πολύ κοντά σ’ αυτά του μπαμπά ή της μαμάς.

Όταν μια τάξη λειτουργεί από αγάπη και όχι από φόβο τότε οι πόρτες είναι ανοιχτές για να πάτε μαζί όπου θελήσετε. 

 

Λίγα λόγια για τον Άγγελο Πατσιά

Γεννήθηκα στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1985 και μεγάλωσα στην πόλη της Δράμας, σε μια ήσυχη γειτονιά παρέα με ένα ποδήλατο, λάσπες, μουσική και καλούς φίλους. Ο μπαμπάς μου ήταν ο μεγαλύτερος μου δάσκαλος. Ό,τι μου δίδαξε, μου το δίδαξε με σιωπή. Από μικρός έβλεπα ανθρώπους να τον συναντούν στο δρόμο και να τον κοιτούν με αγάπη. Όταν πλέον καταλάβαινα, έμαθα πως όλοι αυτοί, ήταν μαθητές του. Ίσως κάπου εκεί να γεννήθηκε η ορμή να ακολουθήσω τα βήματα αρκετών προγόνων μου και να γίνω και εγώ δάσκαλος. Ακόμα το προσπαθώ… 

Το έργο μου έγινε γνωστό χάρη στους ανθρώπους του Αμαρίου. Συναδέλφους, γονείς και χωριανούς, όπου όλοι μαζί δημιουργήσαμε στο Δημοτικό Σχολείο Φουρφουρά, μια κοινότητα μάθησης ή οποία αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. 

Το 2015 ακολούθησα αυτό που έλεγα στους μαθητές μου. Να ακολουθούν τα όνειρά τους. Έφυγα από τον Φουρφουρά και τη δημόσια εκπαίδευση, για να δημιουργήσουμε με τη Βέτα Γεωργιάδου και τον Γιάννη Σωτηράκο ένα νέο δημοτικό Σχολείο στη Θεσσαλονίκη που θα αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε το σχολείο και την εκπαίδευση. Το Big Bang School. 

Σήμερα ζω στην Καστοριά με τη γυναίκα μου και τα δυο μου κορίτσια, ζώντας την πολύτιμη οικογένεια και δουλεύοντας παράλληλα το όνειρο που ετοιμάζεται στη Θεσσαλονίκη.