Η Δρ. Αριστέα Κυριάκου είναι Συνιδρύτρια και Διευθύντρια της Εuropean Οutdoor Εducation Hub, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Aberdeen της Σκωτίας (υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση) και του Πανεπιστημίου Linköping της Σουηδίας, με εξειδίκευση στην Υπαίθρια Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Υπαίθρια Ζωή. Έχοντας συντονίσει δεκάδες σχολικά προγράμματα στη Σουηδία, τη Σκωτία, και την Ελβετία, η Αριστέα εργάζεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, έχοντας ταυτόχρονα οριστεί και Πρέσβειρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα.

Με το αφοπλιστικό της χαμόγελο και την ενέργειά της, μας εισάγει σε έναν κόσμο φυσικά όμορφο και εξαιρετικά ελπιδοφόρο, όπου τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν η αλλαγή που όλοι ονειρευόμαστε.

Συνέντευξη στις Πυγολαμπίδες

Αριστέα, χαιρόμαστε πολύ που σε έχουμε στις Πυγολαμπίδες, καθώς θέλουμε να ρίξεις άπλετο φως σε όσα σχεδιάζεις με τον νεοσύστατο Οργανισμό σου “European Outdoor Education Hub” (Ευρωπαϊκό Κέντρο Υπαίθριας Εκπαίδευσης). 

Καταρχάς, μπορείς να μας εξηγήσεις τι σημαίνει ο όρος “Υπαίθρια Eκπαίδευση” και πώς αυτή διαφέρει από τις κλασικές μεθόδους εκπαίδευσης;

Η συζήτηση για τη σημασία της υπαίθριας εκπαίδευσης ως όρο, προϋποθέτει μία -έστω και μικρή- προεργασία για το τι σημαίνει “υπαίθρια”, και τι σημαίνει “εκπαίδευση”. Για το πρώτο κομμάτι, ο νους μας πάει ετυμολογικά στο κάτω από τον αιθέρα, στον ανοικτό, μη στεγασμένο χώρο. Μιλώντας για “εκπαίδευση”, σκεφτόμαστε τη συστημική μάθηση και διδασκαλία, την ύπαρξη επιστημονικών μεθοδολογιών, τη στοχοθεσία και τη διάρκεια στον χρόνο. Αν με την εκπαίδευση συνυφασμένος είναι ο εσωτερικός χώρος μίας τάξης, τότε με την υπαίθρια εκπαίδευση αυτός ο χώρος ανοίγει σε ζώνες επέκτασής της και συμπλήρωσής της. 

Βέβαια, κάθε έξω και κάθε μέσα, προυποθέτουν ορισμένα σημεία αναφοράς στον χώρο και στον χρόνο. Για παράδειγμα θα μπορούσε το μάθημα να γίνει εκτός του σχολείου αλλά εντός ενός μουσείου, εκτός σχολικής ζώνης σε ένα βουνό αλλά και μέσα στο καταφύγιο του βουνού, ή αντίστοιχα μέρη καθημερινών μαθημάτων μπορούν να γίνονται τόσο στην τάξη όσο και στη σχολική αυλή. 

Για όλα αυτά τα παραδείγματα, θα μπορούσαμε να πούμε πως η Υπαίθρια Εκπαίδευση είναι μία διδακτική προσέγγιση που βλέπει την μάθηση ως μία διαδικασία που αφορά τον νου, την ψυχή και το σώμα, με δυναμικά της στοιχεία το βίωμα και τον αναστοχασμό, μέσα σε αυθεντικά πλαίσια μάθησης, τα οποία περιλαμβάνουν και χώρους εκτός της σχολικής αίθουσας.

Πες μας δυο λόγια για το European Outdoor Education Hub, από ποια ανάγκη δημιουργήθηκε, ποιο είναι το όραμά του και ποιοι οι βασικοί πυλώνες του;

Με βάση τον παραπάνω ορισμό, γίνεται αντιληπτό το επίπεδο δυσκολίας της ενσωμάτωσης ενός τέτοιου μοντέλου στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ταυτόχρονα, όλοι αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα και την χρησιμότητα ύπαρξης μιας τέτοιας εναλλακτικής προσέγγισης στην εκπαίδευση, από τα καθημερινά προβλήματα που βιώνουμε με όποιον τρόπο κι αν σχετιζόμαστε με το σημερινό σχολείο. Απουσιάζει αυτή η επιλογή, αυτή η μεθοδολογία που λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά σε πρωτοπόρα εκπαιδευτικά συστήματα. Ή μάλλον απουσίαζε, γιατί πλέον το European Outdoor Education Hub ιδρύθηκε για να την εισάγει μελετημένα και να την προσφέρει στην πλούσια σε φύση χώρα μας. 

 

Πώς συμβάλλει ο Οργανισμός στην εκπαίδευση των μαθητών μέσω των υπαίθριων δραστηριοτήτων και του έργου σας;

Η Υπαίθρια Εκπαίδευση είναι μία μεθοδολογία μέσω της οποίας καλύπτονται όλοι οι γνωστικοί στόχοι που θέτουν τα επίσημα αναλυτικά προγράμματα και επιπλέον θέτει στόχους πέραν των γνωστικών, κάτι που κατά τη γνώμη μου οφείλει να καλύπτει το σύγχρονο σχολείο: στόχους για φυσική δραστηριότητα, για καλύτερη υγεία, για προσωπική και συλλογική ανάπτυξη. Για εμάς, η εκπαίδευση του ανθρώπου δεν περιορίζεται στην εκπαίδευση του νου, αλλά αποτελεί μία συνολική εμπειρία που δραστηριοποιεί την ανθρώπινη ολότητα, τις αισθήσεις και τα συναισθήματα, το πνεύμα και το σώμα, το εμείς και το εγώ, που τελικά οδηγούν και στην ουσιαστική γνωστική κατανόηση, έχοντας όμως αγγίξει και αναρίθμητα ακόμα κομμάτια ταυτόχρονα.

 

Θέλουμε πολύ να μας περιγράψεις το πρώτο και πιο πρόσφατο project του Οργανισμού, το Schooler Planet και νας μας δώσεις μια εικόνα για το πώς τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί ήρθαν σε επαφή και αλληλεπίδραση με αυτό. 

Το European Outdoor Education Hub είναι ο πρώτος και μοναδικός Οργανισμός στην Ελλάδα που ασχολείται με την εισαγωγή της Υπαίθριας Εκπαίδευσης στην υπάρχουσα σχολική πραγματικότητα.

Χωρίς να περιμένουμε αλλαγές που θα αλλάξουν ξαφνικά τη ζωή μας στο σχολείο, αλλάξαμε εμείς ένα μικρό κομμάτι αυτής καλλιεργώντας νέες συνήθειες και χωρίς να “χαθεί” μάθημα, για περισσότερους από 100 μαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους, σε δημόσια δημοτικά σχολεία και νηπιαγωγεία της Δυτικής Θεσσαλονίκης, Ανατολικής Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής. 

Με περισσότερες από 80 βιωματικές δραστηριότητες στις αυλές των δημόσιων αυτών σχολείων, το πιλοτικό μας πρόγραμμα “Schooler Planet” σημείωσε τεράστια επιτυχία, καθώς αναδείχθηκαν τα πολύπλευρα οφέλη της υπαίθριας εκπαίδευσης στις ίδιες τις σχολικές κοινότητες.

Ας αφήσουμε τα ίδια τα παιδιά να μιλήσουν χρησιμοποιώντας την ανατροφοδότησή τους:

“Αυτό το πρόγραμμα ήταν πολύ ωραίο γιατί βλέπουμε την φυσική καλύτερα!! Πραγματικά αυτό το πρόγραμμα θα το ξαναέκανα 1000 φορές”

“Νιώθω πως μετά από τα μαθήματα που κάναμε ήρθε πιο κοντά ο ένας με τον άλλον. Συνεχίστε την καταπληκτική δουλειά που κάνετε κι ελπίζω να ξαναέρθετε στο δικό μας σχολείο!”

Ας αφήσουμε και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς να ακουστούν χρησιμοποιώντας την ανατροφοδότηση από εκείνους:

“Η δική μου κορυφαία στιγμή ήταν όταν ένιωσα έναν ιδιαίτερο ενθουσιασμό να διδάξω κάποιες βασικές έννοιες που θεωρούσα ότι δεν θα μπορούσαν να διδαχτούν αλλιώς.”

“Αυτό το πρόγραμμα άλλαξε τη ζωή μας στο σχολείο!”

“Το πρόγραμμα μου έδωσε έμπνευση ώστε αρκετά εύκολα μπορώ να προσαρμόσω το μάθημά μου και να βγούμε στην αυλή έστω και για 20 λεπτά.”

Και κάποια από τις εκπαιδευτικούς παράλληλης στήριξης που συμμετείχαν στο πρόγραμμα:

“Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες αναθάρρησαν και μέσα στην τάξη προσπάθησαν περισσότερο. Ως δασκάλα της παράλληλης στήριξης αισθάνθηκα ωραία τις στιγμές που ο μαθητής κατάφερε να προσαρμοστεί και να συμμετέχει ενεργά και ουσιαστικά στο πρόγραμμα.”

 

Με ποιους τρόπους προωθείται η βιωματική εκπαίδευση στην Ελλάδα μέσω του “European Outdoor Education Hub”;

Η βιωματική εκπαίδευση είναι βασικός άξονας στον οποίον στηρίζεται η Υπαίθρια Εκπαίδευση, και όλα μας τα σχέδια μαθημάτων. Όλα τα σχέδια μαθημάτων που δημιουργούμε είναι βιωματικά και σχεδιασμένα να γίνονται στις σχολικές αυλές, με τρόπο που το βιωματικό και το υπαίθριο στοιχείο ενισχύουν τους γνωστικούς στόχους των μαθηάτων καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα, την επίλυση προβλημάτων, τη συνεργασία, και την κριτική σκέψη.

 

Πόσο δεκτικοί είναι οι εκπαιδευτικοί στην εμπλοκή τους με τη χρήση νέων εκπαιδευτικών εργαλείων;

Όχι μόνον δεκτικοί αλλά και ενθουσιώδεις! Στην εποχή της “κρίσης των εκπαιδευτικών”, όπου δηλαδή οι εκπαιδευτικοί είναι πλέον εξαντλημένοι από την έλλειψη πόρων, υποστήριξης, και αναγνώρισης, έχουν ανάγκη από νέα εκπαιδευτικά εργαλεία που έχουν τη δύναμη να τους ανανεώσουν. Οφείλουμε να σεβόμαστε και να στηρίζουμε ως κοινωνία την κάθε δασκάλα και τον κάθε δάσκαλο να εκπληρώσουν το έργο τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. 

 

Τι ισχύει αντίστοιχα στην Ευρώπη; Μπορείς να μοιραστείς μαζί μας κάποιες καλές πρακτικές από άλλα σχολεία της Ευρώπης και να μας περιγράψεις πως αυτά έχουν ενσωματώσει την υπαίθρια εκπαίδευση στην καθημερινή τους ζωή στο σχολείο;

Είναι αναρίθμητα τα παραδείγματα που έχω ζήσει με εκατοντάδες μαθητές και εκπαιδευτικούς σε σχολεία στη Σουηδία, τη Σκωτία και την Ελβετία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως κάθε περιβάλλον έχει και τα προβλήματά του, και είναι αυτά στα οποία φαίνεται πόσο σοβαρά ή όχι ασχολούμαστε ως κοινωνία των πολιτών για να τα μετατρέψουμε σε ευκαιρίες και δυνατότητες.

Σε κάθε σχολικό περιβάλλον που έχω ζήσει και εργαστεί στην Ευρώπη, έχουμε καταφέρει να βάλουμε γερά θεμέλια της Υπαίθριας Εκπαίδευσης προκειμένου να ενσωματώνεται από την ίδια τη σχολική κοινότητα στην καθημερινότητά τους. Αυτό αποτελεί μακροχρόνιο έργο φυσικά, δεν γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη. Όμως είναι εφικτό όταν η ίδια η σχολική κοινότητα αναγνωρίζει την αξία του και το επιθυμεί, δηλαδή διευθυντές, δάσκαλοι, μαθητές, προσωπικό, γονείς και κηδεμόνες, και κάθε άλλο εμπλεκόμενο μέρος.

 

Έχουμε αντίστοιχα παραδείγματα στην Θεσσαλονίκη / Ελλάδα;

Γίνονται σημαντικές προσπάθειες και δίνονται αγώνες από αξιόλογους ανθρώπους στον εκπαιδευτικό χώρο της Ελλάδας, υπάρχουν πολλά λαμπρά παραδείγματα.

Αυτό που ξεχωρίζει στην προσπάθεια του European Outdoor Education Hub ως πρώτο και μοναδικό οργανισμό στην Ελλάδα που εισάγει την Υπαίθρια Εκπαίδευση στην τυπική εκπαίδευση, είναι η διεύρυνση των προγραμμάτων μας για κάθε σχολείο και σε μεγάλο μήκος χρόνου, δεν είναι δηλαδή μία μεμονωμένη προσπάθεια για δύο, τρία, δέκα ή εκατό σχολεία κάποιας περιοχής. Το ίδιο και χρονικά, δεν είναι ένα πρόγραμμα μίας ημέρας ή μίας εβδομάδας.

Δουλεύουμε για να κάνουμε την Υπαίθρια Εκπαίδευση μία νέα επιλογή στην τυπική εκπαίδευση όλων. Επιδιώκουμε να έχει επιστημονικό βάθος, διάρκεια στον χρόνο και τα αποτελέσματα που αναδεικνύονται από κορυφαία συστήματα παγκοσμίως, απαντώντας με προτάσεις σε κρίσιμα προβλήματα της εποχής. 

 

Πιστεύεις ότι μπορούν και οι γονείς να συμμετέχουν και να υποστηρίξουν την προσπάθεια για υπαίθρια εκπαίδευση και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και αν ναι, με ποιους τρόπους;

Οι γονείς είναι απαραίτητο μέρος αυτής της μεθοδολογίας στην οποία οι σχέσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Όπως προανέφερα, το σχολείο είναι ένας ζωντανός οργανισμός που οι γονείς και κηδεμόνες είναι μέρος του. Καθώς η υπαίθρια εκπαίδευση κάνει τώρα μαζί μας το ντεμπούτο της στην Ελλάδα, ένα σημαντικό  βήμα θα είναι να ενημερώσουμε τους γονείς για τα αναρίθμητα οφέλη που προσφέρει στους μαθητές, στα παιδιά τους.

Οι Πυγολαμπίδες σίγουρα θα μας βοηθήσουν στο να μεταφέρουμε τα ευχάριστα νέα στους γονείς ώστε να μας περιμένουν στα σχολεία τους! Υπάρχει γονιός που να μην επιδιώκει την πολύπλευρη ανάπτυξη των παιδιών του σήμερα, που να μην αναζητεί τρόπους για καλύτερη υγεία και ψυχική ισορροπία για τα παιδιά; Είμαι βέβαιη πως οι γονείς θα είναι έτοιμοι να συμμετέχουν ενεργά σε μία μεθοδολογία που αγγίζει τέτοιες πτυχές της ανθρώπινης διάστασης, καθώς ταυτόχρονα τα παιδιά τους κάνουν όλα τους τα μαθήματα στο σχολείο με αποδεδειγμένα υψηλότερα γνωστικά αποτελέσματα (πληθώρα αναφορών σε επιστημονικές έρευνες).

 

Πώς πιστεύεις ότι ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών σας προγραμμάτων θα έχει αντίκτυπο την επόμενη μέρα, τόσο για τους μαθητές όσο και για το περιβάλλον; Πως μπορεί η Υπαίθρια Εκπαίδευση να μετασχηματίσει τη σχολική ζωή;

Η έρευνα και η επιστημονική διάσταση της μεθοδολογίας αυτής έχει ήδη συμπεράσματα για τον αντίκτυπο που προγράμματα υπαίθριας εκπαίδευσης είχαν, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Επομένως, τόσο η επόμενη ημέρα όσο και τα επόμενα χρόνια, εμφανίζονται να είναι αισιόδοξα για θέματα όπως, για να ονομάσουμε μερικά, η καλύτερη απόδοση των μαθητών στο σχολείο, υψηλότερα επίπεδα προσοχής και συμμετοχής στα μαθήματα, καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία, ανάπτυξη σχέσεων σεβασμού μεταξύ των παιδιών αλλά και των παιδιών με το περιβάλλον τους, συμπερίληψη όλων των παιδιών και ανάδειξη πολύπλευρων ικανοτήτων τους στο μάθημα, ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, της δημιουργικότητας, της λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, καλύτερη αίσθηση του τόπου και του χώρου στον οποίο ζουν και κινούνται και ενδυνάμωση σχέσεων με την ευρύτερη κοινότητά τους. 

 

Εκτός από τα προγράμματα στα σχολεία, με ποιους άλλους τρόπους φιλοδοξεί ο Οργανισμός “European Outdoor Education Hub” να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας, που θα αγκαλιάζει τη φύση και θα προτείνει την ενσωμάτωσή της στην καθημερινή μας ζωή;

To European Outdoor Education Hub προωθεί την Υπαίθρια Εκπαίδευση με τρεις τρόπους, πρώτον μέσω σχολικών προγραμμάτων, δεύτερον μέσω εκπαίδευσης των ίδιων των εκπαιδευτικών πάνω σε αυτή τη μεθοδολογία, και τρίτον μέσω της δημιουργίας νέου εκπαιδευτικού υλικού το οποίο θα μπορεί κάθε εκπαιδευτικός να αξιοποιεί.

 

Αν θέλετε να ενημερωθείτε για το πως τα προγράμματα της Υπαίθριας Εκπαίδευσης του Οργανισμού Εuropean Οutdoor Εducation Hub μπορούν να ενσωματωθούν και στο δικό σας σχολικό πρόγραμμα, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Αριστέα Κυριάκου στο info@euoutdoor.education. 

 

Μπορείτε να διαβάσετε και το άρθρο Greece’s Outdoor Education Debut: A Pilot Program Passes with Flying Colors που φιλοξενήθηκε στο Κ12 Digest, Independent International K12 Education Portal & Magazine.

Συνδεθείτε με τον Οργανισμό Εuropean Οutdoor Εducation Hub στο Facebook, στο Instagram και στο LinkedIn.