Γράφει ο Κίμων Καμπουρόπουλος | Το Παραμικρό, Εργαστήρι Μάθησης & Δημιουργίας
Η Νοητική Χαρτογράφηση, όπως μαρτυρεί και το όνομά της αφορά στη αποτύπωση νοητικών διεργασιών σε χάρτη. Ένας χάρτης από τη φύση του αποτυπώνει πληθώρα πληροφοριών. Πολλή πληροφορία μπορεί να αποτυπωθεί και σε λίστες ή σε κείμενο οργανωμένο σε παραγράφους. Ο τρόπος όμως που είναι οργανωμένες οι πληροφορίες σε ένα χάρτη είναι πλήρως διαφορετικός διότι πέρα από τη χρήση λέξεων γίνεται χρήση του χώρου, των διαστάσεων, του χρώματος, συμβόλων, της σύνθεσης της πληροφορίας σε ένα οργανωμένο οπτικό σύνολο.
Θα μπορούσαμε να έχουμε λίστες με όλες τις λίμνες τις Ελλάδας, τα ποτάμια, τα βουνά, τις πεδιάδες, τα πελάγη, τους κόλπους, τα νησιά, τις πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά, τα διαμερίσματα και τους νομούς κ.ο.κ. ή ένα βιβλίο που να τα περιγράφει λεκτικά, χωρίς όμως χρήση χάρτη. Ακόμη και αν αποστηθίζαμε όλα αυτά τα ονόματα και τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους (μέγεθος, ύψος, μήκος, έκταση, πληθυσμός κτλ), ποτέ δεν θα κατορθώναμε να έχουμε μια επαρκή εικόνα της Ελλάδας αν δεν μπορούσαμε να συνδέσουμε όλες αυτές τις πληροφορίες πάνω σε ένα χάρτη. Ο χάρτης μας προσφέρει το σύνολο, και την δυνατότητα να δούμε κάθε πληροφορία ως μέρος του συνόλου. Στο πλαίσιο του συνόλου αποκτά νόημα η επιμέρους πληροφορία. Στο πλαίσιο του συνόλου γίνονται φανερές σχέσεις που είναι πάρα πολύ δύσκολο να επικοινωνηθούν περιγραφικά με ένα κείμενο (όπως σχετικό μέγεθος, υψόμετρο, σχήμα, σχετική απόσταση, γειτνίαση, προσανατολισμός κτλ). Για το λόγο αυτό κανείς δεν διανοείται να μελετήσει γεωγραφία χωρίς χάρτη.
Ένας χάρτης μας δίνει τη δυνατότητα να εξοικειωθούμε με τα βασικά πριν καταπιαστούμε με τις λεπτομέρειες. Αποτελεί το βασικό σύστημα αρχειοθέτησης πάνω στο οποίο μπορεί κάποιος να “κουμπώσει” πλήθος από λεπτομέρειες. Μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε την πληροφορία από απόσταση (zoom out), και μόνο κατ’ επιλογή να εστιάσουμε για λίγο σε κάποια λεπτομέρεια (zoom in), έχοντας την επιλογή να επιστρέψουμε στη συνολική εικόνα πριν χαθούμε στα ασήμαντα.
Δυστυχώς, σε κάθε άλλο γνωστικό αντικείμενο πέρα από τη γεωγραφία, ξεκινούμε την περιπλάνηση από τα επιμέρους, και για χρόνια συνήθως ταλαιπωρούμαστε με ατελείωτες λεπτομέρειες διατυπωμένες σε παραγράφους ή λίστες, χωρίς να κατανοούμε σε τι χρησιμεύουν και πώς συνδέονται με όλες τις άλλες πληροφορίες, είτε βασικές είναι αυτές είτε δευτερεύουσες. Αυτή η προσέγγιση από το επιμέρους προς το σύνολο, χωρίς ποτέ να μας δείχνουν το σύνολο, έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην κατανόησή μας όσο και στη διάθεσή μας να ερευνούμε.
Ο νους μας έχει ανάγκη την συνολική εικόνα. Κάθε φορά που του την προσφέρουμε, βιώνουμε μια βαθιά ανακούφιση από την κατανόηση που αυτή μας προσφέρει. Μιας κι όμως κανείς δεν είναι διατεθειμένος να μας την προσφέρει, το να μάθουμε να την συνθέτουμε μόνοι μας είναι μια ασύλληπτα ενδυναμωτική δεξιότητα.
Τα οφέλη της Νοητικής Χαρτογράφησης
Πολλοί είναι εκείνοι που θα είχαν πολλά να ωφεληθούν αν ασκούνταν στη χρήση της Νοητικής Χαρτογράφησης:
Εκείνοι που αναζητούν ένα ξεκαθάρισμα σε κάποιο ζήτημα το οποίο τους απασχολεί σε οποιοδήποτε επίπεδο: προσωπικό, επαγγελματικό ή επίπεδο σχέσεων. Να δουν δηλαδή το σύνολο των παραγόντων που επηρεάζουν το εν λόγω ζήτημα, και αυτή η ματιά στη συνολική εικόνα να τους δώσει μια πρωτόγνωρη κατανόηση της δυναμικής του προβλήματος, και επομένως και των δυνατών παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή του.
Εκείνοι που χρειάζεται να μελετούν: μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές κάθε βαθμίδας εκπαίδευσης, και ερευνητές. Να δουν δηλαδή στο σύνολό του το εύρος του γνωστικού πεδίου, και να αντιληφθούν το πώς συνδέεται ο κλάδος τον οποίο θα εμβαθύνουν με το σύνολο του γνωστικού πεδίου, καθώς και το πώς συνδέονται οι επιμέρους λεπτομέρειες εντός του συγκεκριμένου κλάδου.
Οποιονδήποτε επιθυμεί να επικοινωνήσει ξεκάθαρα τις σκέψεις του: προφορικά (σε διδασκαλία, δημόσια ομιλία, management…), ή γραπτά (ως έκθεση ιδεών, εξετάσεις, άρθρο, επαγγελματική αναφορά, συγγραφή βιβλίου…). Να έχει δηλαδή ξεκάθαρη την εικόνα του συνόλου των όσων θέλει να επικοινωνήσει πριν επιλέξει έναν από τους άπειρους γραμμικούς τρόπους να επικοινωνήσει την πληροφορία γραπτά, αλλά και να μπορεί να διαχειριστεί με ευελιξία και αυθορμητισμό της στιγμής τις περιπτώσεις που χρειάζεται να μεταδώσει τις όποιες πληροφορίες ή σκέψεις του προφορικά.
Ομάδες ανθρώπων που συνεργάζονται, και επιθυμούν η συνεργασία τους να είναι ξεκάθαρη, δημιουργική, αποδοτική και αποτελεσματική, χωρίς άκαρπες πολύωρες συνεδριάσεις και τήρηση πρακτικών που κανείς τελικά δεν διαβάζει. Να έχουν δηλαδή ξεκάθαρη την συνολική εικόνα των όσων έχουν ήδη συζητηθεί, και διαρκώς να μεταβάλλουν την δυναμική αυτή εικόνα καθώς η συζήτηση παίρνει νέες τροπές και η ομάδα καλείται να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις.
Με λίγα λόγια είναι ένα εργαλείο με πάρα πολλές πρακτικές εφαρμογές, σε προσωπικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό και επαγγελματικό πεδίο. Δίκαια καλείται το ύψιστο εργαλείο οργάνωσης της σκέψης!
Ενώ οι αρχές της ΝΧ είναι ξεκάθαρες, συνήθως χρειάζεται κάποια εξάσκηση, όπως και σε όλα τα πράγματα άλλωστε, μέχρι να κατακτήσει κάποιος το εργαλείο αυτό και να αρχίσει να γεύεται τα πολλαπλά οφέλη του. Ο απαιτούμενος χρόνος εξαρτάται από το σημείο εκκίνησης του καθενός (πόσο ασκημένος είναι στη λογική, την ανάλυση, τη χρήση της γλώσσας, τη σύνθεση, την αντίληψη του χώρου, των διαστάσεων, στη χρήση συμβόλων, χρώματος, φαντασίας, σκίτσων…) και από τον ρυθμό εξάσκησής του. Άλλοι σε μερικές εβδομάδες έχουν σημαντική πρόοδο, άλλοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Απ’ τη στιγμή όμως που κάποιος το κατακτήσει, του γίνεται αχώριστος σύντροφος, καθώς δεν υπάρχει κανένα άλλο εργαλείο οργάνωσης της σκέψης με τέτοια δυναμική και αποτελεσματικότητα.
Ενώ είχα διαβάσει χρόνια πριν για τη Νοητική Χαρτογράφηση, ήρθα σε ουσιαστική επαφή μαζί της στη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου στο εξωτερικό, όπου ως γνωστόν οι γραπτές εργασίες είναι εκ των ουκ άνευ. Μη έχοντας προηγούμενη εμπειρία στη συγγραφή εργασιών, καθώς ποτέ δεν μου ζητήθηκε στο εδώ πανεπιστήμιο, βρέθηκα να διαβάζω ατελείωτες ώρες πάνω σε κάποιο θέμα και όταν έφτανε η ώρα να γράψω την εργασία ταλαιπωριόμουν αφάνταστα. Διάβασα διάφορα εγχειρίδια για το πώς να οργανώνεις τη μελέτη και τη συγγραφή μιας εργασίας, τα οποία βοήθησαν μέχρι ενός βαθμού. Η ριζική όμως αλλαγή έγινε όταν γνώρισα τη Νοητική Χαρτογράφηση και άρχισα να τη χρησιμοποιώ στη διαδικασία συγγραφής των εργασιών μου. Ήταν τότε που άρχισα να παράγω άρτιες εργασίες με ξεκάθαρη δομή και λογικό ειρμό. Η ανακούφιση ήταν τεράστια.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα άρχισα να επικοινωνώ την ανακάλυψή μου με φίλους και γνωστούς, να κάνω ιδιαίτερα μαθήματα, να την χρησιμοποιώ για την προσωπική μου ετοιμασία για να διδάξω ή να μιλήσω δημόσια σε διάφορα πλαίσια, να τη χρησιμοποιώ σε ομάδες με συνεργάτες, και από το 2010 άρχισα να οργανώνω παρουσιάσεις και εργαστήρια για τη Νοητική Χαρτογράφηση σε ιδιωτικούς χώρους και δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, καθώς και να υποστηρίζω ατομικά ή ομαδικά, σε προσωπικό ή επαγγελματικό επίπεδο, τις προσπάθειες διαφόρων.
Κύριο εφαλτήριό μου πλέον αποτελεί «το παραμικρό» ένα εργαστήριο δημιουργίας και μάθησης στην Άνω Πόλη, το οποίο διευθύνω, και στο οποίο διοργανώνονται κάθε χρόνο ένας αριθμός εισαγωγικών εργαστηρίων μικρής διάρκειας, που απευθύνονται σε ενήλικες, καθώς και εργαστηρίων για περεταίρω εξάσκηση στη Νοητική Χαρτογράφηση. Παράλληλα τρέχουν όλο το χρόνο εργαστήρια που αφορούν στη συγκέντρωση και την αποτελεσματική μελέτη τα οποία αφορούν σε μαθητές από Ε’ και Στ’ Δημοτικού έως και Γυμνασίου- Λυκείου, στα οποία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη Νοητική Χαρτογράφηση, μεταξύ άλλων στρατηγικών μελέτης.
Είναι ιδιαίτερη χαρά μου κάθε φορά που ακούω ιστορίες από ανθρώπους που παρακολούθησαν κάποιο εργαστήριο ή δέχθηκαν την υποστήριξή μου σε επαγγελματικά τους ζητήματα, για το πόσο ριζικά έχει αλλάξει ο δικός τους τρόπος διαχείρισης προκλήσεων, από το ξεκαθάρισμα που προκύπτει κάθε φορά από την θέαση της συνολικής εικόνας με τη χρήση της Νοητικής Χαρτογράφησης.
~~ Για περισσότερες πληροφορίες να επικοινωνήσετε με τον Κίμων Καμπουρόπουλο στο 231 431 4602
